Kürtçe Romanda Kültür

Abstract

Kültür, uluslararasındaki bilim, sosyal ve edebi önemli bir konu gibi, sosyolojiler ve edipler her kes kendine ait başka tanım yapmışlardır. Tanımlardan her biri kültürün önemi insan hayatında göstermiştir, evreni görme yönü ve düşünce şekli gösterirler. Bu yüzden genellikle edipler özellikle roman yazarlar toplumun arasında bir karekter gibi romanda toplumun geleneksel ve kültürü önemli bir rol gösterir, ve buda başrol tarafından yada herhangi bir karekter tarafından romandaki olayları kültürü ve gelenekseli pıratiğini yaparak onlara önemli bir yer açarlar ve romanların yoluyla toplumdaki kültürü ve gelenekselin önemsemesini gösterirler. Bazende kasıtlı kültürü ve geleneği romanın içine sokarlar yada kasitsız sokurlar, roman yazarları günlük yaşamı ile veya hareketi, toplumu yada halkın yaşamı geleneksel ve kültürün öneminin ağırlığı romanların arasında kültürün gösterişi romanda rol görsün diye ve edebiyatlarını onunla zenginleştirmesi ile keşfetmiş ve toplumun arasındaki kişiliği gösterirler ve kendi kültürleri başkasının arasındaki farkı göstersinler diye onlar kendine ait hasiyet ve kültüre sahip olduğunu göstermek istiyorlar bu kültür iyise yada kötü, demeki hepsi toplumun bir parçasıdır. Bunun için romandaki rol gören karekterler oyuncu şeklinde oyunu yaparlar ve bu oyuncu milletin kültürü ve geleneğin bir parçası diye romancılar üstüne konuşup ve kaydederler ve romanların içinde onlara rol verirler. Romancılarda kültürlü bir karekter diye yaşayacaklar bu kültürün ve romanların içinde geleneği gerçek resmini çizer ve bu hasiyetin en büyük bölümü varlığı diye açıklar yada öncesinde inanmışı var yada roman kendisi uzun bir hikayedir insan günlük hayatının bir parçası bütün sosyal inanç geleneksel... gibi roman içinde birer birer rol görürler bu yüzden romancılar toplumun taahüdünü kültürü ile geleneği ve bütün olay gosterisi bir çadır altında toplanir oda romanın çadırı her tür konuyu anlatır.Kultur weke mijarek girîng di nav dunyaya zanista civakî û edebî de, ji aliyê civaknas û wêjevanan ve pênase û nasandinên curbicur û cuda jêre hatine kirin. Her yek ji wan pênaseyan jî, tekezî li ser girîngiya kulturê di jiyana mirov û şêwaza cîhanbînî û arasteya hizrînê dikin. Ji ber wê jî ye ku wêjevan bi giştî û romannivîs bi taybetî wek kesatiyên civakê, ku haydarê kultur û deb û edetên civaka xwe ne, bi pêzanîn ve li nav deqên romanên xwe de nexş û rolê bi kulturê didin, û ji riya karekterên serekî û lawekî ên nav romanê de, bûyer û urf û edetên nav civakê di romanê de praktîze dikin û cih ji wan re vediqetînin. Ew, ji riya romanên xwe ve pûte û girîngiyê bi kultur û deb û edetên civaka xwe didin û tesîr û karîgeriya wê jî nîşan didin. Carna armancdar beşdarî bi wan tê kirin, û renge hin caran jî bê merem be. Herweha romannivîs bi sedema bizav û berketina rojane bi jiyan, xelk û civakê, hest bi girîngî û buhagiraniya kultur û deb û edetan dikin û dixwazin di romanên xwe de, diyardeyên kulturî di nav romanan de rola xwe bibînin û deqên edebî ên xwe jî, pê dewlemend bikin. Ew herweha dixwazin kesatiyên nav civaka xwe bidin diyarkirin û ciyawaziyên kulturî ên xwe bi civakên din re (ku ew jî xwedî taybetmendiyên kulturî ên xwe ne) nîşan bidin, vêca çi baş bin yan xirab, ku bihevre beşek in ji civakê. Lewre roldîtina kesatiyên nava romanan de, bi ew metod û awayê ku nîşan didin yan dilîzin, dibe bi beşek ji kultur û deb û edetên ew gelê ku romannivîs basa wan dike, tomar û herweha di bûyerên nav romanê de jî, beşdar û xwedî rol dike. Romannivîs wek kesatiyek rewşenbîr di nava ew civaka ku têde dijît, wêneyek rastîn yê van kultur û deb û edetan li nav romana xwe de dikişîne û pişkek zaf ji wan taybetmendiyan bas dike ku di nava civakê de hene yan pêştir bawerî pê hebûne, û yan jî roman bi xwe çîrokek dirêj e û beşek e ji wê jiyana rojane ya xelkê ku cihê hemû diyardeyên civakî, bîr û bawerî, nerît û hwd dibe û yek bi yeke wan di romanê de rola xwe dilîzin. Lewre romannivîs bas ji çawaniya pêbendbûna civakê bi kultur û deb û edetan dike û hemû bûyer û diyardeyên kulturî li jêr yek sîvanê de kom dike, ku ew jî, sîvana romanê ye û hemû aliyên wê têde tên baskirin.