Bazancir, Recai2025-05-102025-05-1020232667-564110.7827/TurkishStudies.69373https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.69373https://hdl.handle.net/20.500.14720/19620Bu yazıda Alevilerin kısa bir sözlü tarihi ele alınmıştır. Alevi söylemi ayrıca “mâni, koşma ve deyiş” olarak adlandırılan başka bir şiir biçimini de içermektedir. Araştırmamızda Alevi kültürünün inanç yapısı ve ibadet şekli mâni ve koşma temelinde ele alınmıştır. Ayrıca mâni, koşma ve deyiş kelimelerinin hece yapısı ve anlamları Türkçe ve İngilizce örneklerle sunulmuştur. Türk halk edebiyatında anonim bir halk şiiri olan mâni, kafiye düzenine sahip bağımsız bir dörtlükten oluşmaktadır. Bu nazım biçimi Türk halk edebiyatında da 13. yüzyıldan itibaren bilinmektedir. Her bir dizedeki hece sayısı 7'den 11'e kadar değişmektedir. Mâni, özellikle genç erkek ve kadınlar tarafından evlilik ve sosyal toplantılar gibi resmî törenlerde, kültürün ve geleneğin gereği olarak duygular ve beklentilerin ifadesi için kullanılmıştır. Ancak Kaygusuz Abdal ve Hatayi (Şah İsmail'in müstear adı), Muhiddin Abdal gibi birçok Alevi âşık, mahlaslarını bu kısa manzum forma sokarak mahlaslarını bireysel yaratıma dönüştürmüştür. Alevi âşıkların yazdığı bu formda onların dini ideolojilerinin ve Alevi toplumunun temel norm, ilke ve değerlerinin ifadesini bulunmaktadır. Koşma olarak adlandırılan Alevi şiirinin temel şiirsel biçiminde yerel gelenek, sosyal bağlam, coğrafi bölge ve diğer icra unsurları içinde ilişkilendirildiği ezgiye göre koşma, deme, duvazimam, mersiye, şarkı, lehçe gibi isimlerle anılabilmektedir. Bu kelime yapıları ve formüller, dini ritüellerde, müzikte ve sanatta Alevi inancının kültürel yapısını ortaya koymaktadır. Yapılan araştırmada Alevi ritüel ve inançlarının anlatıcı performansı üzerindeki etkisine değinilmesinin yanında, formülistik sayılarla halk deyişlerinin Alevi kültürü özelinde dil, edebiyat ve deyişlere yansımasına belli örnekler sınırlılığında değinilmeye çalışılmıştır.eninfo:eu-repo/semantics/openAccessFolklorMüzikAntropolojiSanatDil Ve Dil BilimTiyatroArticle183N/AN/A15871604