Terzioğlu, Gülsen BaşBabat, Mehmet Sami2025-05-102025-05-102024https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=LY6e5xGA7WWUpEdrBmEPLvBDpzxjwvPmQK18B6oO47OZdBv_dcprFFKdkBSO01C5https://hdl.handle.net/20.500.14720/24609Sultan Alpaslan'ın 1064'te Anadolu'ya yaptığı akınlar sonucu Büyük Selçukluların hakimiyetine girmeye başlayan Ağrı ve çevresinde bu tarihten itibaren Türk sanatı ile ilgili izler görülmeye başlamıştır. Bu bölgede birçok önemli yerleşim biriminde tarihe ışık tutacak birçok eser ortaya konmuştur. Bunlardan biri de Ağrı iline bağlı Doğubeyazıt ilçesidir. Doğubeyazıt özellikle Osmanlı dönemine damgasını vurmuş önemli bir bilim, kültür, sanat ve inanç merkezidir. Bu anlamda ilçenin İslami döneme ait en önemli eser grubunu tarihi mezarlıklar ve mezar taşları oluşturmaktadır. Doğubeyazıt'ta Türk-İslam dönemine ait tarihi değer taşıyan dört mezarlık bilinmektedir. Bunlar İshak Paşa Sarayı Mezarlığı, Eski Bayezıt Şehir Mezarlığı, Ahmedi Hani Mezarlığı ve Seslitaş Köyü Mezarlığı'dır. Bu mezarlıklarda tespiti yapılan mezar taşları, 18. Yüzyılın başlarından 20. yüzyıla uzanan bir zaman dilimini kapsamaktadır. Bu döneme ait yaklaşık 50 adet mezar taşı tespit edilmiştir. Bu taşlar içerisinden kültür ve sanat değeri yüksek olan 42 adet mezar taşı bu çalışma kapsamına alınmıştır. Bölgede derlenen gri, krem, kahverengi, tüf taşları ve siyah bazalt taşların kullanıldığı mezar taşları, tipolojileri ve bezeme unsurları ile zengin bir çeşitlilik göstermektedir. Özellikle İshak Paşa Sarayı Mezarlığı'nda yer alan mezar taşları farklı formları ve zengin bezeme özellikleri ile adeta kendine özgü bir repertuarı sergilemektedir. Bu mezarlıkta yer alan mezar taşlarında dikkat çeken bir diğer önemli husus da bezemelerin İshak Paşa Sarayı bezeme programı ile benzeşmesidir. 18. yüzyılda Osmanlı sanatında etkileri görülen barok üslubu, İstanbul'dan yaklaşık 1. 500 km uzak olmasına rağmen Doğubeyazıt'ta bulunan İshak Paşa Sarayı ve Doğubeyazıt'taki Osmanlı dönemi mezar taşlarında karşımıza çıkmaktadır. Birbirinden farklı ve zengin formların kullanıldığı bölgedeki mezar taşlarında şahideli ve sandukalı mezar taşları farklı çeşitlemelerle kullanılmıştır. İncelenen mezar taşları tipoloji ve bezeme unsurları bakımından yakın bölge olan Van Gölü Havzası'ndaki Osmanlı dönemi mezar taşları geleneklerini yansıtmaktadır. Bazı şahideler, yörede geleneğin güçlü biçimde devam ettiğinin de göstergesidir. Büyük çoğunluğunun halkın saygı duyduğu manevi şahsiyetler ve bey ailelerine ait olduğu tespit edilen bu mezarlar, bölgenin yakın dönem siyasi yaşamı ve inanç kültürü hakkında da bilgiler sunmaktadır.As a result of Sultan Alpaslan's raids to Anatolia in 1064, Ağrı and its surroundings started to be dominated by the Great Seljuks and traces of Turkish art began to be seen from this date. In many important settlements in this region, many works that will shed light on history have been put forward. One of these is Doğubeyazıt district of Ağrı province. Doğubeyazıt is an important center of science, culture, art and belief, especially in the Ottoman period. In this sense, the most important artifact group of the district belonging to the Islamic period consists of historical cemeteries and tombstones. Four cemeteries of historical value belonging to the Turkish-Islamic period are known in Doğubeyazıt. These are İshak Paşa Palace Cemetery, Old Bayezıt City Cemetery, Ahmedi Hani Cemetery and Seslitaş Village Cemetery. The gravestones identified in these cemeteries cover a time period from the early 18th century to the 20th century. Approximately 50 tombstones belonging to this period were identified. Among these stones, 42 tombstones with high cultural and artistic value were included in this study. The gravestones collected in the region using gray, cream, brown, tuff stones and black basalt stones show a rich variety with their typologies and decorative elements. Especially the gravestones in the İshak Paşa Palace Cemetery exhibit a unique repertoire with their different forms and rich decorative features. Another important point that draws attention in the gravestones in this cemetery is the similarity of the ornamentation with the ornamentation program of Ishak Pasha Palace. In the 18th century, the baroque style, which was influential in Ottoman art, is seen in the Ishak Pasha Palace in Doğubeyazıt and the Ottoman period tombstones in Doğubeyazıt, although it is about 1,500 kilometers away from Istanbul. In the tombstones in the region, where different and rich forms are used, tombstones with a sarcophagus and cist are used with different variations. The gravestones analyzed reflect the traditions of the Ottoman period gravestones in the Lake Van Basin, which is a close region in terms of typology and decoration elements. Some of the tombstones are also indicative of the strong continuation of the tradition in the region. These graves, most of which are identified as belonging to spiritual figures and bey families respected by the people, also provide information about the political life and belief culture of the region in the recent period.trSanat TarihiArt HistoryHistorical Cemeteries and Tombstones of the Turkey-Islamic Period in DogubeyazitDoğubeyazıt'ta Türk-islam Dönemine Ait Tarihi Mezarlıklar ve Mezar TaşlarıMaster Thesis144902911