Bulut, KenanBayhan, Neclan2025-09-302025-09-3020252791-681210.30623/hij.1616638https://doi.org/10.30623/hij.1616638https://search.trdizin.gov.tr/en/yayin/detay/1326029/ehmede-xanide-cocuk-egitimihttps://hdl.handle.net/20.500.14720/28688İnsanlar ancak verdikleri kalıcı eserlerle adlarını dünyada yaşatmaya devam edebilirler. Bir Kürt âlimi, müderrisi ve mutasavvıfı olan Ehmedê Xanî de hem eserleriyle hem de milletine ve kültürüne yaptığı hizmetlerle ölümünden sonra adını dünyada yaşatmaya devam eden mümtaz bir şahsiyettir. Yaşadığı bölgenin toplumsal gerçekliğinden etkilenmiş ve halkının sorunlarıyla ilgilenmiş, söz konusu sorunlar için çözüm arayışı içine girmiş bulunan Xanî, yazdığı edebî eserler aracılığıyla evrensel bir bakış açısı geliştirmiştir. Ehmedê Xanî, yaşadığı toplumun meselelerini dile getirmenin yanı sıra insanlığın ortak problemlerine eğilerek bu problemlere yönelik sürekli bir çözüm arayışı içinde olmuştur. Yaşamını ilim ve irfanla geçirmiş, saray çevresini bilen, genç yaşta saray kâtipliği yapmış ve böylece saray çevresini yakından tanımış, çok sayıda talebe yetiştirmiş biri olarak Xanî, gerçek çözüm barındırmayan yüzeysel yaklaşımları reddetmiş ve kalıcı çözümler üretmeye çalışmıştır. Bir şair ve müellif olmanın yanında, Xanî’nin birikimi, onu tarih, psikoloji ve felsefe gibi disiplinlere vakıf, olayları ve durumları çok yönlü analiz edebilen derinlikli bir düşünür haline getirmiştir. Böylece Ehmedê Xanî, yaşadığı dönemin toplumsal, siyasal ve kültürel çalkantıları içerisinde halkının içinden çıkan ve onları yakından tanıyan, sorunlarına dair geliştirdiği derin kavrayışla çözüm önerileri sunmuş müstesna bir şahsiyet olmuştur. Xanî ortaya koyduğu çözüm önerileriyle çağının ilerisinde bir düşünce ufkuna sahip olduğunu göstermiş ve günümüzün düşünsel problemlerine ışık tutmuştur. Bilge, şair, edip, eğitimci, filozof bir Kürt müderrisi olan Ehmedê Xanî, yaklaşık altmış yıllık ömründe, yazdığı birçok beyitin yanı sıra ismiyle müsemma olmuş dört şaheserin de sahibidir. Xanî, bunların tamamını Kürtçe yazmıştır. Sadece eser yazmak için yazmamış, sanatını, hatta bütünüyle yaşamını milletinin geleceği için (tabir yerindeyse) feda etmiş âlim ve müderris bir önder kişiliktir. Büyüdüklerinde her türlü tutum ve davranışları insanlar üzerinde derin etkiler bırakacak olan çocukların, iyi bir kişiliğe sahip olmaları gerektiğinin farkında olan bir eğitmen olarak tarih sahnesine çıkan Xanî, genele yönelik eserlerinin yanı sıra toplumun geleceği olarak gördüğü çocuklar için de ayrıca iki eser yazmıştır. Çocuk eğitimi alanında çok önemli iki eser olan Nûbara Biçûkan ve ‘Eqîdeya Îmanê ilgili alandaki ilk çalışmalardandır. Bu çalışma, Ehmedê Xanî’nin çocukları dikkate alarak yazmış olduğu iki eserinin ‘çocuk eğitimi’ gibi spesifik bir alan açısından önemli olduğu ve bu yönden değerlendirilebileceği hipotezinden çıkmıştır. Buna göre “Ehmedê Xanî’nin çocuk eğitimine bakışı nasıldır?” ve “Nûbara Biçûkan ile ‘Eqîdeya Îmanê adlı eserlerinin bu konudaki rolü nedir?” soruları araştırmanın odak noktasını oluşturmaktadır. Dolayısıyla çalışmanın amacı, Ehmedê Xanî’nin çocuklar için yazmış olduğu Nûbara Biçûkan ve ‘Eqîdeya Îmanê adlı eserlerinden hareketle şairin çocuk eğitimine yaklaşımını incelemektir. Xanî’nin çocuk eğitimi ile ilgili görüş ve yaklaşımlarının detaylı bir şekilde incelenmesi sonucunda yapılan çıkarımlar ve ulaşılan sonuçların günümüzün çocuk eğitimi ile ilgili yaklaşımlarına bir katkı sunması açısından önemli olduğu düşünülmektedir. Çalışma nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman incelemesine göre yürütülmüştür. Yukarıda belirtilen amaç çerçevesinde ve doküman incelemesine uygun bir şekilde ilk olarak Ehmedê Xanî’nin hayatı, yetiştiği dönem ve o dönemin özellikleri, Xanî’nin düşünce tarihindeki yeri ve önemi, dönemin eğitim anlayışı ve çocuk eğitimi, Xanî’nin eğitimci kişiliği ve Ehmedê Xanî’de çocuk eğitimi konuları üzerinde durulmuştur. Ardından çocuk eğitimi ile ilgili yazdığı Nûbara Biçûkan ve ‘Eqîdeya Îmanê adlı eserleri ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Böylece bilge şairin çocuk eğitimi konusundaki görüşleri analiz edilmeye çalışılmıştır. Elde edilen veriler sistematik, açık ve anlaşılır bir şekilde yorumlanarak ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışma Xanî’nin eğitimci kişiliğini ve çocuk eğitimine bakışını müstakil olarak ele alması bakımından özgündür.trinfo:eu-repo/semantics/openAccessArticle53N/AN/A1601821326029