Karakuş, FerdaTuran, Murat2025-10-302025-10-302025https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=Xau5rw3KuCgEuy-FuJQtsPfSgkuC5F56zxmBaktkP8olXfeZojx2r4uFFjR9EiKUhttps://hdl.handle.net/20.500.14720/28961Bu çalışmada, süt ineklerinde mizaç özelliklerinin süt verimi ve kalitesi ile stres seviyesi arasındaki ilişkileri belirlemek amaçlanmıştır. Araştırmanın hayvan materyalini, üç farklı ırka (Simental, İsviçre Esmeri ve Holstein) ait toplam 19 baş sağmal süt ineği oluşturmuştur. Çalışma materyali hayvanlara kantar testi, çıkış hızı testi ve sağım sırasında arka bacak aktivite testleri uygulanmıştır. Haziran-Eylül ayları arasında yapılan süt verim denetimlerinden laktasyon süt verimi hesaplanmış; alınan süt örneklerinde kuru madde, protein, yağ ve laktoz içeriği ile somatik hücre sayısı belirlenmiştir. Ayrıca sabah ve akşam sağımlarında sıcaklık-nem indeksi belirlenmiş ve hayvanların rektal sıcaklığı ve karın bölgesi sıcaklığı kaydedilmiştir. Davranış testlerinden önce, testin bitiminden hemen sonra ve test bitiminden 1 saat sonra olmak üzere hayvanlardan kan alınarak kortizol düzeyleri belirlenmiştir. Çalışma materyali süt ineklerinde laktasyon süt verimi 2848.2 kg ve günlük ortalama süt verimi 9.77 kg olarak belirlenmiştir. Sütün kuru madde, yağ, protein ve laktoz seviyesi sırasıyla %8.56, 2.27, 3.10 ve 4.67 olarak bulunmuştur. Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında alınan süt örneklerinde somatik hücre sayısı sırasıyla 102.263 adet/ml, 148.895 adet/ml ve 116.789 adet/ml olarak belirlenmiştir. Çalışmada kantar testi ile çıkış hızı süresi arasında negatif yönlü düşük ve istatistiki olarak oldukça önemli korelasyon (r=-0.38, p<0.001) belirlenmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda, yüz kılı girdap skoru ile süt verimi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir (p<0.01). Ayrıca, belirli zaman aralıklarında alınan kan örnekleri ile değerlendirilen kortizol seviyeleri üzerinde zaman faktörünün anlamlı etkisi olduğu ortaya konulmuştur (p<0.01). Çıkış hızı süresi ile somatik hücre sayısı arasında da istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmıştır (p<0.01). Bununla birlikte, sabah sağımı sırasında ölçülen sıcaklık nem indeksi ile süt verimi arasında anlamlı ve negatif yönlü bir korelasyon belirlenmiştir (p<0.001). Rektal sıcaklık ile sabah sağımlarında ölçülen sıcaklık nem indeksi arasında pozitif önemli ancak zayıf bir ilişki (r=0.10, p<0.05) belirlenmişken, rektal sıcaklığın akşam sağımlarında ölçülen sıcaklık nem indeksi ile arasındaki korelasyon düşük ancak önemli (r=0.19, p<0.001) olarak belirlenmiştir. Ayrıca deri sıcaklığı ile kantar testi skorları ile arasında negatif yönlü korelasyon (r = -0.17; p<0.001) belirlenmiştir. Bu sonuçlar, hayvan davranışlarının ve çevresel etmenlerin süt verimi ve kalitesi üzerindeki etkilerini ortaya koymakta olup, sürü yönetimi uygulamalarına önemli katkılar sağlayabilecek nitelikte olduğu söylenebilir.This study aimed to determine the relationships between temperament traits, milk yield and quality, and stress levels in dairy cows. The animal sample consisted of 19 dairy cows from three different breeds (Simmental, Brown Swiss, and Holstein). The animals were subjected to weighing tests, exit velocity tests, and hindlimb activity tests during milking. Lactation milk yield was calculated from milk yield inspections conducted between June and September; dry matter, protein, fat, and lactose contents, as well as somatic cell count, were determined in milk samples. The temperature-humidity index was also determined during morning and evening milkings, and the animals' rectal and abdominal temperatures were recorded. Blood samples were drawn from the animals before the behavioral tests, immediately after the test, and 1 hour after the test to determine cortisol levels. Lactation milk yield in the dairy cows was determined as 2848.2 kg, and the average daily milk yield was 9.77 kg. The milk's dry matter, fat, protein, and lactose levels were found to be 8.56, 2.27, 3.10, and 4.67%, respectively. Somatic cell counts in milk samples taken in July, August, and September were determined to be 102,263 units/ml, 148,895 units/ml, and 116,789 units/ml, respectively. A low negative and statistically significant correlation (r=-0.38, p<0.001) was determined between the weighing test and the time to hatch. According to the findings, it was determined that there was a statistically significant relationship between facial hair vortex score and milk yield (p<0.01). Furthermore, the time factor was found to have a significant effect on cortisol levels assessed by blood samples taken at specific time intervals (p<0.01). A statistically significant relationship was also found between the output velocity time and somatic cell count (p<0.01). However, a significant negative correlation was determined between the temperature and humidity index measured during morning milking and milk yield (p<0.001). A positive but weak correlation (r=0.10, p<0.05) was found between rectal temperature and the temperature humidity index measured in the morning milkings, while the correlation between rectal temperature and the temperature humidity index measured in the evening milkings was low but significant (r=0.19, p<0.001). Additionally, a negative correlation (r = -0.17; p<0.001) was determined between skin temperature and weighing test scores. These results reveal the effects of animal behavior and environmental factors on milk yield and quality, and can be considered to provide significant contributions to herd management practices.trZiraatİnek SütüAgricultureCow MilkDoctoral Thesis107958851