Browsing by Author "Avut, Hatice Balta"

Now showing 1 - 1 of 1

Architectural Development of the Small Menderes Basin in the Turkish Period
(2024) Avut, Hatice Balta; Top, Mehmet
Batı Anadolu'nun tarihsel gelişiminde verimli ırmak havzaları önemli rol oynamaktadır. 138 km uzunluğuyla Küçük Menderes ırmağı, Büyük Menderes ve Gediz'den sonra Batı Anadolu'nun en uzun ırmağı olarak bilinmektedir. Küçük Menderes Havzası'nda şehirleşme olgusunun Helenistik çağa kadar uzadığı ancak havzada Türk hâkimiyetinin, 14. yüzyılın başlarından günümüze kadar kesintisiz bir şekilde devam ettiği görülmektedir. Özellikle Aydınoğulları Beyliğinin 1306 yılında bölgeyi fethi ile başlayan süreçte Tire, Birgi ve Ayasuluk önem kazanmış ve Aydınoğulları beyliğinin başlıca merkezleri olmuştur. Havzadaki ilk mimari yapılaşma da bu dönemde başlamıştır. Bölgenin 1426 yılından sonra kesin olarak Osmanlı devletinin yönetimine geçmesiyle başlayan ve uzun süren hâkimiyeti ile bölgede şehirleşmeyle beraber, birçok yeni mimari eserin inşa edildiği görülmektedir. Bunlar içerisinde cami, medrese, türbe, çeşme, han ve hamam gibi vakıf eserleri önem kazanmıştır. Tire, Birgi ve sonrasında Ödemiş Osmanlı dönemi yerleşimleri bakımından önemini koruyarak öne çıkmıştır. Tez Konumuz kapsamında değerlendirilen Bayındır, Beydağ, Kiraz, Selçuk ve Tire ilçelerinden dört ilçe mimari eserleriyle tanıtılmaya çalışılmıştır. Ancak Beydağ ilçe mimarisinin sade ve basit inşalar olması sebebiyle, ilçenin coğrafi, tarihi ve mimari dokusu ele alınarak, mimari eserleri kapsam dışı bırakılmıştır. Bayındır ilçesinde Osmanlı dönemi yerleşkesi olduğundan dolayı söz konusu ilçede Türk dönemi mimari eserlerinin inşası da bu dönemle birlikte görülmeye başlanmıştır. Kiraz ilçesinde Aydınoğlu ve Geç Osmanlı dönemi mimari eserler bulunmaktadır. Ödemiş merkez ve köylerinde bulunan mimari eserler geç Osmanlı dönemi, Birgi beldesinde ise Aydınoğlu dönemine ait mimari eserlerin mevcudiyeti görülmektedir. Selçuk ilçesinde yer alan mimari eserler Aydınoğlu dönemi üslupsal özelliklerini yansıtırken, camiler daha çok mescit formunda olup plân, malzeme ve teknik özellikleri açısından birbirine yakın tarzda tek üniteli olarak tasarlanmıştır. Tire ilçesi, Aydınoğlu ve Osmanlı dönemi eserleri ile donatılmıştır. 'Küçük Menderes Havzası Türk Dönemi Mimari Gelişimi' başlıklı tez çalışması kapsamında ele alınan Aydınoğlu ve Osmanlı dönemine ait mimari eserler, tarihçeleri, arşiv belgeleri, plân, mimari, malzeme ve süsleme programları kapsamında değerlendirilmiştir. Söz konusu havzada 211 mimari eser tespit edilmiştir. Ancak 141 mimari eser çalışma kapsamında değerlendirilmiş, 70 mimari eser ise kapsam dışı bırakılmıştır. Eserlerin ciddi tahribatlar sebebiyle günümüzde ayakta olmayışı ve mevcut eserlerin bilimsel olmayan müdahaleler sonucunda üslupsal karakterini yitirmiş olması böyle bir kısıtlamayı zorunlu bırakmıştır.