Browsing by Author "Ayhan, Cemile Hürrem"

Now showing 1 - 1 of 1

Ergenlerde Algılanan Ebeveyn Tutumları Erken Dönem Uyumsuz Şemalar Bilişsel Esneklik ve Ruh Sağlığı Sorunları Arasındaki İlişki
(2025) Tanrıverdi, İpek; Ayhan, Cemile Hürrem
Bu çalışma, ergenlerde algılanan ebeveyn tutumları, erken dönem uyumsuz şemalar, bilişsel esneklik ve ruh sağlığı sorunları arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla kesitsel ve ilişkisel tarama deseninde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini, 2023–2024 eğitim-öğretim yılında Van il merkezinde bulunan liselerde öğrenim gören ergenler oluşturmaktadır. Örneklem ise, olasılıklı tabakalı örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenmiş olup, İpekyolu, Edremit ve Tuşba ilçelerinde bulunan liselerde öğrenim gören toplam 643 ergen (320 erkek, 323 kadın) öğrenciden oluşmaktadır. Veriler; Kişisel Bilgi Formu, Young Ebeveynlik Ölçeği, Young Erken Dönem Uyumsuz Şema Ölçeği-Kısa Formu, Bilişsel Esneklik Envanteri ve Güçler ve Güçlükler Anketi kullanılarak toplanmıştır. Verilerin analizi SPSS 27.0 ve PROCESS makro programları aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma bulgularına göre, ergenlerin annelerine dair algılarında en sık görülen tutumlar Koşullu/Başarı Odaklı, Aşırı Koruyucu/Evhamlı ve Kuralcı/Kalıplayıcı iken; babalarına dair algılarda en sık rastlanan tutumların Koşullu/Başarı Odaklı, Değişime Kapalı/Duygularını Bastıran ve Kuralcı/Kalıplayıcı olduğu saptanmıştır. Katılımcıların Bilişsel Esneklik Envanteri puan ortalaması 68,01±13,82 olarak bulunmuştur. En yüksek puan ortalamasına sahip erken dönem uyumsuz şema alanları ise sırasıyla Ayrıcalıklılık/Yetersiz Öz Denetim (23,08±7,01), İç İçe Geçme/Bağımlılık (20,86±8,56) ve Cezalandırma (19,72±6,59) olmuştur. Katılımcıların Güçler ve Güçlükler Anketi'nden aldıkları toplam güçlük puanı ise 16,35±5,96'dır. Analizler sonucunda, algılanan olumsuz ebeveyn tutumları ile erken dönem uyumsuz şemalar arasında pozitif yönlü; erken dönem uyumsuz şemalar ile bilişsel esneklik arasında ise negatif yönlü ilişkiler olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, Kuralcı/Kalıplayıcı, Küçümseyici/Kusur Bulucu anne ve baba tutumlarının; Aşırı İzin Verici/Sınırsız anne tutumu ile Duygusal Bakımdan Yoksun Bırakıcı baba tutumunun bilişsel esnekliğin anlamlı yordayıcıları olduğu görülmüştür. Koşullu/Başarı Odaklı ve Cezalandırıcı anne tutumları ile Duygusal Bakımdan Yoksun Bırakıcı baba tutumunun ise olumsuz şemaların önemli yordayıcıları olduğu saptanmıştır. Bunun yanı sıra, bilişsel esneklik ve olumsuz şemaların dışsallaştırma problemlerinin yordayıcısı olduğu; Aşırı Koruyucu/Evhamlı baba tutumlarının, bilişsel esneklik ve olumsuz şemalarla birlikte içselleştirme problemlerini yordadığı belirlenmiştir. Son olarak, yapılan aracılık analizine göre, erken dönem uyumsuz şema alanlarının, olumsuz ebeveyn tutumları ile bilişsel esneklik arasındaki ilişkide aracı rol oynadığı sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen sonuçlar, hem okul temelli ruh sağlığı hizmetlerinde hem de ailelere yönelik psiko-eğitim programlarında önemli çıkarımlar sunmaktadır.