Browsing by Author "Babat, Mehmet Sami"

Now showing 1 - 1 of 1

Historical Cemeteries and Tombstones of the Turkey-Islamic Period in Dogubeyazit
(2024) Babat, Mehmet Sami; Terzioğlu, Gülsen Baş
Sultan Alpaslan'ın 1064'te Anadolu'ya yaptığı akınlar sonucu Büyük Selçukluların hakimiyetine girmeye başlayan Ağrı ve çevresinde bu tarihten itibaren Türk sanatı ile ilgili izler görülmeye başlamıştır. Bu bölgede birçok önemli yerleşim biriminde tarihe ışık tutacak birçok eser ortaya konmuştur. Bunlardan biri de Ağrı iline bağlı Doğubeyazıt ilçesidir. Doğubeyazıt özellikle Osmanlı dönemine damgasını vurmuş önemli bir bilim, kültür, sanat ve inanç merkezidir. Bu anlamda ilçenin İslami döneme ait en önemli eser grubunu tarihi mezarlıklar ve mezar taşları oluşturmaktadır. Doğubeyazıt'ta Türk-İslam dönemine ait tarihi değer taşıyan dört mezarlık bilinmektedir. Bunlar İshak Paşa Sarayı Mezarlığı, Eski Bayezıt Şehir Mezarlığı, Ahmedi Hani Mezarlığı ve Seslitaş Köyü Mezarlığı'dır. Bu mezarlıklarda tespiti yapılan mezar taşları, 18. Yüzyılın başlarından 20. yüzyıla uzanan bir zaman dilimini kapsamaktadır. Bu döneme ait yaklaşık 50 adet mezar taşı tespit edilmiştir. Bu taşlar içerisinden kültür ve sanat değeri yüksek olan 42 adet mezar taşı bu çalışma kapsamına alınmıştır. Bölgede derlenen gri, krem, kahverengi, tüf taşları ve siyah bazalt taşların kullanıldığı mezar taşları, tipolojileri ve bezeme unsurları ile zengin bir çeşitlilik göstermektedir. Özellikle İshak Paşa Sarayı Mezarlığı'nda yer alan mezar taşları farklı formları ve zengin bezeme özellikleri ile adeta kendine özgü bir repertuarı sergilemektedir. Bu mezarlıkta yer alan mezar taşlarında dikkat çeken bir diğer önemli husus da bezemelerin İshak Paşa Sarayı bezeme programı ile benzeşmesidir. 18. yüzyılda Osmanlı sanatında etkileri görülen barok üslubu, İstanbul'dan yaklaşık 1. 500 km uzak olmasına rağmen Doğubeyazıt'ta bulunan İshak Paşa Sarayı ve Doğubeyazıt'taki Osmanlı dönemi mezar taşlarında karşımıza çıkmaktadır. Birbirinden farklı ve zengin formların kullanıldığı bölgedeki mezar taşlarında şahideli ve sandukalı mezar taşları farklı çeşitlemelerle kullanılmıştır. İncelenen mezar taşları tipoloji ve bezeme unsurları bakımından yakın bölge olan Van Gölü Havzası'ndaki Osmanlı dönemi mezar taşları geleneklerini yansıtmaktadır. Bazı şahideler, yörede geleneğin güçlü biçimde devam ettiğinin de göstergesidir. Büyük çoğunluğunun halkın saygı duyduğu manevi şahsiyetler ve bey ailelerine ait olduğu tespit edilen bu mezarlar, bölgenin yakın dönem siyasi yaşamı ve inanç kültürü hakkında da bilgiler sunmaktadır.