Browsing by Author "Dişli, Erkan"

Now showing 1 - 6 of 6

Erbil Merkez Alt Havzası'nda (erbil-ırak) Atık Su Nedeniyle Yeraltı Suyu Kuyularındaki Kirlenmenin Araştırılması
(2021) Tawfeeq, Jawhar Mohammed Shukur Tawfeeq; Dişli, Erkan; Hamed, Masoud Hussen
Çalışma alanı, Erbil Merkez alt havzası, Arap levhasında Irak'ın (Irak'ın kuzeyi) durağan şelf tektonik biriminin eteklerinde yer almaktadır. Son zamanlarda, Erbil Merkez Alt Havzasında sürekli artan sosyo-ekonomik gelişme ve nüfus nedeniyle tarımsal, endüstriyel ve evsel su kullanımları için yüzey suyu kaynaklarının yetersiz kalmasından dolayı yeraltısuyu talebi önemli ölçüde artış göstermiştir. Bu çalışmada alt havza genelinde yer alan su kaynaklarında su kalitesini belirlemek amacı ile Mayıs 2020 ve Eylül -2020 olmak üzere iki farklı dönemde örnekleme çalışmaları yapılmıştır. Bu amaçla 27 adet kuyu suyu ve 3 adet de yüzey suyu numunesi olmak üzere olmak toplam 30 numune toplanmış ve analiz edilmiştir.Genel su kimyası analiz sonuçları yüksek NO3, COD, BOD5 konsantrasyonlarının bulunduğu yerler dışında, genel su kalitesinin içme amaçlı uygun olduğunu göstermektedir. Kuyu ve atık su kanallarında çoğu eser metal analizi sonuçları (Fe hariç) IQWS (2010) ve WHO (2011) standartlarındaizin verilen sınırların (0.3 mg / L) altında bulunduğunu göstermektedir. Yağışlı ve kurak mevsim hidrojeokimyasal faktör analizinin sonuçları, çıkarılan ilk beş ve altı bileşenli özdeğerlerin>1 olduğunu ve sırasıyla toplam varyansın yaklaşık %94.844 ve %96.26'sına karşılık geldiğini göstermektedir. Faktör analizi, yağışlı ve kurak mevsimde yeraltı suyu kalitesinin, ters iyon değişimi, bozunma gibi doğal, jeojenik süreçler yerine toprak katmanlarından sızıntı, fosseptik atıkları, endüstriyel atıklar ve tarım faaliyetleri gibi antropojenik kirlilik kaynakları ile önemli ölçüde ilişkili olduğunu göstermiştir.
Evaluation of Groundwater Vulnerability of Erbil Central Sub-Basin by Drastic Method (iraq)
(2022) Smaıl, Razhan Qadır Smaıl; Dişli, Erkan
Erbil Merkez Alt Havzası, Irak'ın kuzeyindeki Erbil vilayetinin güneybatı kesiminde yer almaktadır. Çalışma alanında yeraltı suları içme, endüstriyel faaliyetler, evsel amaçlar ve tarımsal faaliyetlerde önemli bir rol oynamaktadır. Bu çalışma kapsamında, alt havza genelinde bulunan kirleticilerin yeraltısularını etkileme dereceleri dolayısıyla akifer birimlerin kirleticilere karşı duyarlılıkları Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) tabanlı olarak DRASTIC yöntem kullanılarak belirlenmiştir. Bu modele göre, çalışma alanı, çok düşük, düşük, orta ve yüksek kapsama alanları (%1.8, %18.7, %45.9 ve %33.6) olmak üzere bir akifer duraylılığının endeksinin dört bölgesine ayrılmıştır. Daha doğru sonuçlar elde etmek için standart DRASTIC'in iki farklı modifikasyonu uygulanmıştır. İlk modifikasyonda, tek parametreli duyarlılık analizi (SPSA) ile değiştirilmiş ağırlık değerlerine dayanmaktadır. Modifed DRASTIC_ağırlık, çok düşük, düşük, orta ve yüksek kapsama alanları (%1.6, %18.3, %42.3 ve %37.8) dahil olmak üzere bir güvenlik açığı endeksinin dört bölgesine bölünmüştür. İkinci modifikasyonda ise, çalışma alanının arazi kullanım arazi örtüsüne (Arazi_Kullanımı; LULC) dayanmaktadır. LULC haritasından tarım arazisi, çorak arazi, kentsel alan ve bitki arazisi olmak üzere sadece dört darklı arazi kullanımı sınıfı tanımlanabilir. Modified DRASTIC_LULC yönteminde düşük, orta, yüksek ve çok yüksek kapsama alanı (sırasıyla %0.1, %7.6, %83.6 ve %8.7) olmak üzere akifer duraylılığının endeksinin dört bölgesine bölünmüştür. Standart DRASTIC ve modifiye edilmiş modelleri doğrulamak için NO3 ve TDS parametreleri kullanılmış ve sonuç olarak yeraltı sularının kirliliğe karşı akifer duraylılığının değerlendirilmesinde değiştirilmiş DRASTIC_LULC haritasını önerilmiştir.
Gürpınar Karst Su Kaynaklarının Potansiyelinin Belirlenmesi ve Sürdürülebilir Yönetim Açısından Değerlendirilmesi
(2009) Ekmekçi, Mehmet; Tezcan, Levent; Aksoy, Nevin; Yalçın, M. Pelin; Özcan, Gökhan; Dişli, Erkan; Aydın, Harun
Investigation of Hardness Parameter of Samran Karst Spring in Gurpınar (van) District and Evaluation of Hardness Removal Methods
(2022) Doğrar, Muhammed Fatih; Dişli, Erkan
Bu tez çalışmasında, Şamran Karst kaynak suyundan farklı dönemlerde numuneler alınarak toplam sertlik (TS) parametresi incelenmiş olup, laboratuvar ortamında kolon adsorpsiyon yöntemi ile doğal kaynak suyundan TS giderim çalışması yapılmıştır. Elde edilen TS sonuçları, ilgili mevzuatlar (İTASHY, WHO, US-EPA ve TS-266) ile literatürde belirtilen şekliyle genel hatlarıyla ortaya konulmuştur. Kaynakta ölçülen fiziko-kimyasal parametre (pH, toplam çözünmüş madde (TÇM), elektriksel iletkenlik (Eİ), çözünmüş oksijen (ÇO) ve oksidasyon indirgeme potansiyeli (ORP)) ve katyon (Mg ve Ca) analizleri gerçekleştirilerek TS sonuçları hesaplanmıştır. Kaynağın sınıflaması Sawyer ve McCarthy sertlik sınıflandırma tablosuna göre yapılmış olup, kaynak numunelerinin TS değerlerine göre 374.12 ve 614.40 mgCaCO3/L ile çok sert sular kategorisinde olduğu görülmüştür. Adsorbanların, adsorpsiyon öncesi ve sonrası spektrumları FT-IR (Fourier Dönüşümlü Kızılötesi Spektroskopisi), SEM (Taramalı Elektron Mikroskobu) ve BET (Brunauer Emmett-Teller) karşılaştırılarak tipik karakteristik yapıları ortaya konulmuştur. Kolon adsorpsiyon yöntemi ile elde edilen en yüksek TS giderim verimi, 1-2 mm tane boyuna sahip kuvars kumu ile hazırlanan kolon deneyinden elde edilmiş olup %18.68 olarak hesaplanmıştır. Kolon çalışmalarını tanımlamak için Adams-Bohart, Yoon-Nelson ve Thomas matematiksel modellerinden yararlanılmış ve Adams-Bohart modelinin hesaplanan korelasyon katsayısı (R2) 0.97 değeri ile diğer modellere göre daha uygun olduğu görülmüştür. Şamran Karst kaynak suyunda TS giderimi için ileri arıtma yöntemleri gerektiği kanaatine varılmıştır.
Murgul Bakır Madeni-damar Atık Barajı (Artvin) Alanındaki Yeraltı ve Yüzey Suyu Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri ve Boya Deneyi
(2018) Dişli, Erkan
Atık barajı (DAMAR), Damar maden sahası genelinde yapılan madencilik çalışmaları sonucunda bakır,bakırlı pirit ve bunlara özgü diğer cevherlerin çıkarılması ve bu cevherlerin yerinde kurulan tesistezenginleştirme işlemleri sonucunda ortaya çıkan atıkların depolanmasında kullanılmaktadır. Atık barajınmansabından itibaren yaklaşık 60-65 m arasında değişen mesafelerde farklı lokasyonlarda küçük debilikaynak boşalımları gözlenmiştir. Yeraltısuyu ve yüzey suyu kaynaklarında pH değeri 2,91-11,17 ve3,4-7,17 arasında, elektiriksel iletkenlik (EC) değeri ise yeraltısuyu kaynaklarında 589-4397 μS/cm veyüzey suyu kaynaklarında 528-3060 μS/cm arasında değiştiği belirlenmiştir. Araştırma alanında yer alanatık barajı (Damar) ile baraj aks yerinin kuzey batısında farklı lokasyonlarda sızıntı şeklinde boşalımgösteren kaynaklar arasındaki hidrodinamik ilişkiyi belirlemek amacı ile yapılan boya deneyi sonucundaS1 sızıntı noktasında 0,13 mikrogram/l uranin konsantrasyonuna rastlanmıştır. Barajdan kaynaklanansızmanın önlenmesi amacı ile hidrolik iletkenlik değeri çok düşük olan bir malzeme (K<10-6 cm/s) atıkbaraj alanına deşarj edilmeye başlanılmıştır. Yapılan deşarj işlemi sırasında, en alt kotta (1039 m)gözlenen S1 kaynağının tamamen kuruduğu tespit edilmiştir.
Presenting the Water Quality and Hydrodynamic Structure of the Water Resources in the Kurşunkaya Iron-Copper Mine (keban)
(2021) Öztürk, Metin; Dişli, Erkan
Bu tez çalışmasında, Kurşunkaya Demir-Bakır Maden Ocağı ve çevresinde yer alan yeraltı ve yüzey suyu kaynaklarının hidrojeolojik özelliklerini tanımlamak amacı ile toplam 20 adet lokasyonda (15 adet kuyu suyu, 3 adet kaynak 1adet dere ve 1 adet yağmur tavası) 3 farklı dönemde (Aralık 2018, Mart 2019 ve Eylül 2019) örnekleme çalışmaları yapılmıştır. Yeraltı ve yüzey sularının içme suyu kullanımına uygunluğu Dünya Sağlık Örgütü (WHO 2011) ve Türk Standartları (TSE-266) tarafından belirlenen standart değerlere göre değerlendirilmiştir. Yerinde ölçülen parametre (pH, sıcaklık, elektriksel iletkenlik (Eİ), çözünmüş oksijen, toplam çözünmüş madde (TÇM), tuzluluk), majör anyon ve katyonlar (HCO3-, Cl-, SO42-, NO3-, NO2- ve NH4+, Na+, K+, Ca2-, Mg2-) ve ağır metal (Al, Zn, Mn, Cu, Fe, Ni, Cd, Pb, As, Ba, B) analizleri gerçekleştirilmiştir. Su kaynaklarının sınıflaması Piper, Schoeller ve ABD tuzluluk diyagramları yardımıyla yapılmıştır. Ayrıca izotop hidrolojisi çalışmaları ile incelenen su yapılarının yaş ve köken değerlendirmeleri yapılmıştır. TSE 266 ve WHO kriterlerine göre her üç dönemde TÇM parametresine göre kaynak/çeşme sularının mükemmel sınıfında yer aldığı, sondaj kuyu sularının ise genelde iyi ile mükemmel sınıfında yer aldığı tespit edilmiştir. Na+, Cl-, NO3-, NO2- ve NH4+ konsantrasyonlarının uluslararası ve ulusal mevzuatlara göre içme suyu için belirlenen sınır değerleri aşmadığı görülmüştür. Piper diyagramına göre, suların tamamı mermer/dolomitik kireçtaşı/kireçtaşı ve evaporit çökellerinden meydana gelmiştir. Yeraltı ve yüzey suyu kaynaklarının benzer kökenlere sahip oldukları Schoeller diyagramı ile ortaya konulmuştur. İnceleme alanı genelindeki suların trityum değerleri 0.65-8.93 TU arasında değişmiştir. Su kaynaklarının çoğunun mevcut sularla beslenen genç sular olduğu sonucuna varılmıştır.