Browsing by Author "Kaval, İdris"

Now showing 1 - 2 of 2

Etnobotanical Features of Geçitli (Hakkari) and Surroundings
(2011) Kaval, İdris; Behçet, Lütfi
Bu çalışmada; Geçitli (Hakkari) ve çevresindeki köylerde halkın değişik amaçlarla (gıda, ilaç, yem, yakacak, boyar madde, el sanatları ve ekonomik değeri olduğundan toplanıp faydalanılan) yararlandıkları bitkilere ait bilgiler ortaya konmuştur. Ayrıca bitkilerin kullanım amaçları, kullanılan kısımları, kullanım şekilleri ve yöresel adları verilmiştir.Çalışma; 2008-2010 yılları arasında Geçitli ve çevresindeki Üzümcü, Olgunlar, Kaval, Elmacık, Cevizdibi, Kamışlı ve Işık köylerinde 51 kullanıcı ile yüz yüze yapılan görüşmeler ve anket çalışmaları şeklinde yürütülmüştür. Bilgi veren kullanıcıların 15 (% 29.41)'i bayan, 36 (% 70.58)'sı ise erkektir. Bayan kullanıcıların 1'i ilkokul mezunu, 14'u ise okuryazar değildir. Erkeklerin ise 6'sı ortaokul, 9'u ilkokul mezunu iken 21'i okur-yazar değildir. Bayan kullanıcıların hepsi ev hanımı, erkek kullanıcıların ise 21 (% 41.17)'i çiftçi, 9 (% 17.64)'u işsiz, 2 (% 3.9)'si bakkal ve 2 (% 3.9)'si şofördür. Kullanıcılardan 21'i 31-49 arasında değişen yaşlarda; 30'u ise 50 yaş üstünde olup, yaş ortalaması 52'dir.Araştırma sonucunda değişik amaçlarla kullanılan 46 familyaya (bir mantar familyası) ait toplam 157 bitki taksonu ve bunlara ait yerel bilgiler belirlenmiştir. Toplanan bitkilerin 84'ü gıda, 71'i tedavi, 13'u yem, 11'i yakacak, 10'u el sanatları, 10'u ekonomik ve 6'sının boyar madde olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra 10 bitkinin de farklı alanlarda (süs, yapıştırıcı, sakız vb.) yararlı oldukları belirlenmiştir.Taranan literatürler de 47 taksonun faydalı kullanımı ile ilgili herhangi bir kullanıma rastlanmadı. 40 taksonun da bugüne kadar bilinen kullanımlarından tamamen veya kısmen farklı amaç veya şekilde araştırma bölgemizde kullanıldıkları belirlenmiştir. Bunun yanında bazen aynı amaç için birden çok farklı takson da kullanılmaktadır. Araştırma alanında kullanımı belirlenen bitkilerden en fazla takson içeren ilk 5 familya sırasıyla; Asteraceae 29 (% 18.1), Apiaceae 22 (% 14.2), Rosaceae 12 (% 7.7), Lamiaceae 11 (% 7.1) ve Liliaceae 9 (% 5.8) olarak belirlenmiştir.Anahtar kelimeler: Etnobotanik, Geçitli, Hakkari, Türkiye.
Molla Hüseyn-i Bateyi'nin Mevlidi: Kürt Kültürü, Dili ve Edebiyatı Üzerindeki Etkisi
(2019) Kaval, İdris; Sönmez, Vechi
Molla Hüseyin Bateyi, aslen Hakkari'nin Bate köyündendir ve Beteyi, edebi mahlasını da buradan elde etmiştir. Bateyi, Klasik Kürt Edebiyat'ının en önemli şairlerindendir. Gerçek adı, doğumu ve yaşadığı yüzyıl hakkında araştırmacılar farklı sonuçlara varmışlardır. Bu çalışmaya göre; Bateyi'nin gerçek adı Mela Huseynê Bateyî'dir ve Bateyi, XVIII. yüzyılda, yaklaşık 1750 civarında yaşamıştır. Bateyi, Kürt Edebiyatı'nda ilk Kürtçe Mevlid'i yazan bir şair ve alimdir. Bateyi Mevlid'te, Hz. Muhammed'in Nuru'nun yaratılışını, doğumu ve çocukluğunu mucizevî, edebi ve manzum bir şekilde yazıya dökerek paha biçilmez ve kendisini aşılmaz bir Mevlid'i Nebi eserini Kürd Edebiyatı'na kazandırmakla, Mevlid alanında Bateyi Ekolü'nün oluşmasna vesile olmuştur. Bateyi hakkında, şimdiye kadar yapılan çalışmalar, Bateyi'nin gerçek edebi değerini ortaya koymakta eksik kalmıştır. Şimdiye kadar tespit ettiğimiz, akademik düzeyde, sedece iki tane yüksek lisans tezi yazılmıştır. Birincisi Zafer İlhan, Bateyi'nin Mevlüdü üzerine; 'Mewlûda Mela Huseynê Bateyî (Metn û Lêkolîn)' ismi ile 2014 yılında Mardin Artuklu Üniversitesi Kürt Dili ve Edebiyatı bölümüne sunmuştur. İkincisi, Hayder M. Othman, 'Di Helbestên Melayê Bateyî Da Binyada Hizr û Rûxsarê' adlı çalışmadır, 2016 yılında Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Kürt Dili ve Edebiyatı bölümüne sunmuştur. Fakat şimdiye kadar, Bateyi'nin edebi kişiliği üzerine ve Bateyi'nin okuyucularını bu kadar kendisine hayran bırakmasının sebepleri üzerine ciddi her hangi bir araştırma yapılmamış. Bateyi'nin asıl Kürtçe kelime ve deyimlerini korumada ne kadar hizmetler vermiştir? Mevlid ile Kürd kültürüne, Kürt Edebiyatı'na ve Kürt Dili'ne ne kadar etkide bulunmuştur? gibi sorular şimdiye kadar yanıtsız kalmıştır.