Browsing by Author "Nar, Aylin"

Now showing 1 - 1 of 1

Internal Deformation Evolution of East Anatolian Tectonic Block: Determining the Morphotectonic Properties and Long Term Slip Rate of Balik Lake Fault Zone (ağri)
(2023) Nar, Aylin; Selçuk, Azad Sağlam
Günümüzden 20-16 milyon yıl arasında gerçekleşen Arap ile Avrasya levhalarının çarpışması ile Doğu Anadolu'daki son okyanusal litosfer yitime uğramış ve 13 milyon yıl önceden itibaren Doğu Anadolu Yüksek Platosu oluşumuna başlamıştır. Çarpışma zonunun kuzeyinde kalan Doğu Anadolu Sıkışmalı Tektonik Bloğu (DAST), tektonik açıdan oldukça aktif olup, tarihsel ve aletsel dönemde farklı büyüklüklerde yıkıcı birçok deprem meydana gelmiştir. Doğu Anadolu Bölgesi'nin en önemli tektonik özelliklerinden birisi, 42D-48D boylamları arasında BKB uzanımlı (Çaldıran Fayı, Tutak Fayı, Balık Gölü Fay zonu, Kuzey Tebriz Fayı (İran) vb.) birbirine paralel gelişen doğrultu atımlı fay sistemi içerisinde yer almasıdır. Bu sistem GPS tabanlı blok modellere dayalı olarak yılda yaklaşık 8-11 mm hızla KKB yönünde hareket eden Kafkas Bloğu'nun (Doğu Anadolu Sıkışma Kaması (DASTK)) güney sınırını tanımlamaktadır. Bu sistem içerisinde yer alan Balık Gölü Fay Zonu'nun (BGFZ) güney segmentleri sağ yanal ötelenmeyi doğuya doğru Kuzey Tebriz Fayı'na iletmekte ve bu faylar kuzeydeki deformasyonu kontrol etmektedir. Balık Gölü Fay Zonu DASTK'nın içsel deformasyonun anlaşılmasında önemli yapılardan birini oluşturmaktadır. BGFZ, kuzeybatıda Ortakent Köyü'nden (Karaköse- Ağrı) güneydoğuda Çetenli Köyü'ne (Diyadin) kadar yaklaşık 125 km uzunluğunda bir fay zonudur. Önceki çalışmalarda fay zonunun genel gidişi, bölgenin litolojik özellikleri ve fayın doğrultusu boyunca litolojik birimler ile olan ilişkisi hakkında bilgi verilmektedir. BGFZ'nin deformasyon alanı içerisinde tanımlanan bölgede hem tarihsel (MÖ 550, MS 363, 1679, 1841, BGFZ; 1696 CF) hem de aletsel dönem içerisinde birden fazla yıkıcı deprem meydana gelmiş, önemli can ve mal kayıplarına neden olmuşlardır. BGFZ'nin tarihsel deprem bilgileri ve deprem tekrarlanma ve kayma hızları ilgili veri eksiklikleri bulunmaktadır. Bu eksikliklerin giderilmesi, BGFZ'nin bölgedeki içsel deformasyonu nasıl kontrol ettiğinin anlaşılması açısından önem taşımaktadır. Bu nedenle, tez kapsamında BGFZ'nin segmentlerinin morfotektonik indislere bağlı olarak göreceli deformasyon oranlarının ortaya konması ve uzun dönem kayma hızının belirlenmesi amaçlanmıştır. Segmentler arasındaki deformasyon dağılımının anlaşılması için Şerit profiller (Swath), Dağ önü eğriselliği (Smf), Vadi tabanı genişliğinin-Vadi yüksekliğine oranı (Vf), Hipsometrik analiz (HI-HE), Akarsu uzunluk-gradyan indeksi (SL), Kanal diklik indeksi (Ksn) ve Asimetri faktörü (AF) morfotektonik indeks çalışmaları yapılmıştır. Bu analizler sonucunda, BGFZ'nin segmentleri farklı deformasyon oranlarına sahip iken, özellikle fay zonunun kontrol ettiği kuzeybatı bölümünde deformasyoun güneye oranla göreceli olarak yüksek olduğu görülmektedir. Bununla birlikte, fay zonunun kuzeybatıya doğru gençleştiği tespit edilmiştir. Aktif fayların en önemli fiziksel parametrelerinden birini oluşturan uzun dönem kayma hızı verileri BGFZ üzerinde sınırlı sayıdadır. Bu tez çalışması kapsamında fay ii zonunun kuzeybatısından güneydoğusuna doğru beş farklı noktada kayma hızı verilmiştir. Bu ötelenmelerin net olarak gözlendiği alanlardan biri olan Yeniçadır Segmenti'nin kestiği ve ötelediği Büvetli Travertenleri'nin hassas konumları alınarak örnekleme çalışmaları yapılmış ve U/Th yaşlandırma yöntemi ile tarihlendirilmiştir. Elde edilen veriler ışığında iki adet jeolojik kayma hızı hesaplanmıştır. Bu kayma hızları 2.91±0.09 mm/yıl ve 3.33±0.16 mm/yıl olarak hesaplanmıştır. Morfolojik verileri bağlı olarak ise kayma hızı en kuzeyde 2.45±0.06 mm/yıl iken en güneyde ise 2.11±0.04 ile 2.56 ±0.05 mm/yıl arasında değişmektedir. Paleosismoloji çalışmaları günümüzde farklı yöntemlerle uygulanmaktadır. Bu tez çalışması kapsamında Büvetli Köyü'nde yer alan travertenlerden elde edilen 18 adet örnek üzerinde yapılan U/Th tarihlendirme sonuçları kullanılarak tarihsel deprem zamanları ve deprem yenilenme aralığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu veriler doğrultusunda BGFZ'nin üzerinde M.Ö. 388-288, M.S. 214-535 ve M.S. 1611-1794 yılları arasında olmak üzere üç büyük tarihsel depremin olduğu görülmektedir. Elde edilen depremlere bağlı olarak deprem olay seviyeleri zaman aralığının 800-1000 yıl olduğu görülmektedir. Anahtar kelimeler: Aktif tektonik, Balık Gölü Fay Zonu, Morfotektonik indis, Uzun dönem kayma hızı