Siirt Yöresinde Konuşulan Arapçanın Temel Özellikleri

Abstract

Özet: Siirt ili ve Aydınlar ilçesi ile birkaç merkezi köyde, Arap diline ait bir lehçe kabul edilen Siirt lehçesi kullanılmaktadır. Uzun yıllar önce bu bölgeye yerleşen Araplar, kendi dillerini aralarında konuşarak devam ettirmiş hatta kendileriyle birlikte yaşayan bölge insanlarına da öğretmişlerdir. Siirt lehçesini konuşanlar, başka bölgelerde yaşayan Arap lehçelerini anladıkları gibi diğer Araplar da bu lehçeyi anlayabilmektedirler. Bu lehçe içinde de telafuza dayanan bazı farklılıklar göze çarpmaktadır. Her lehçede olduğu gibi Siirt lehçesinde de coğrafi nedenlerden kaynaklanan bazı farklılıklar ortaya çıkmıştır. Bu bölgede yasanlar Arap dilinde var olan kimi harfleri ( )kullanımdan çıkarırken bölgeden etkilenerek bazı harfleri de (ç, p, j gibi) ilave etmişlerdir. Siirt lehçesinde kullanımı kolaylaştırma amaçlı morfoloji, söz dizim/syntaks ve ses bilim alanında bazı değişiklikler, kısaltmalar görülmektedir. Arapçaya özgü bir durum olan erillik ve dişilik konusuna dikkat edilmesine rağmen fiil çekiminde bazı kipler görmezden gelinmiştir. Aynı şekilde ikili/tesniye kullanılmamakta sadece tekil ve çoğul kalıpları kullanılmakta ve iki de çoğuldan kabul edilmektedir. Siirt lehçesi, anadil Arapçadan tamamen kopuk bir şekilde, varlığını günlük dilde konuşarak sürdürmektedir. Yazmak gerektiğinde genellikle latin alfabesi kullanılmaktadır. Lehçe anadilden kopuk olduğundan, yenilikler karşında kendini koruyamamakta, çoğu zaman birlikte yaşadığı hâkim dillerden ödünç almakta ve etkilenmektedir. Yenilikler karşısında kendi özelliklerine uygun bir dil üretemediği veya böyle bir yetiye sahip olmadığından lehçe gün geçtikçe anadilden uzaklaşmakta ve yok olmaktadır.