Browsing by Author "Babat, Eylem"

Now showing 1 - 1 of 1

Evalution of Karatay Han Figured Decoration Program in Terms of Origin Meaning and Symbolism
(2025) Babat, Eylem; Yelen, Ayşegül Bekmez
dKervansaraylar, tarihin en eski dönemlerinden beri uzun yol ağları üzerinde inşa edilen, yolculara konaklama ve güvenlik sağlayan büyük ölçekli yapılardır. Bu yapılar Selçuklular döneminde baskın bir ekonomik kurum haline gelmiş ve Anadolu'da çok sayıda kervansaray inşa edilmiştir. Anıtsal cepheleri ve taç kapılarıyla bu binalar Ortaçağ dünyasında güçlü bir etki yaratmış ve yüzyıllar boyunca da yaratmaya devam etmiştir. Bu yapılar medeniyetin tasarım gücünün en geniş yelpazesini yansıtırken, bunu mükemmel işçilik ve ayırt edici bir sanatsal kalite ile birleştirmişlerdir. Karatay Han'ın iki taç kapısı üzerinde birer kitabe bulunmaktadır. Taç kapının kapalı bölümü Sultan I. Alaeddin Keykubat döneminde (1220-1237), avlu bölümü ise Sultan II. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde 1240 yılında inşa edilmiştir. Kitabelerde Celaleddin Karatay'ın adı geçmemektedir. Celaleddin Karatay muhtemelen Rum asıllı bir köle olmasına rağmen üstün yeteneği ve ahlakı sayesinde Alaeddin Keykubat döneminde önemli bir devlet adamı olmuştur. Yapının Celaleddin Karatay tarafından yaptırıldığını açıkça belirten 1247 tarihli bir vakfiyesi bulunmaktadır. Karatay Han'ın vakfiyesi diğer tüm Selçuklu hanlarının yönetimi ve işleyişi hakkında önemli bilgiler veren bir kaynaktır. Han, kapalı ve açık avlulu plan tipinde inşa edilmiştir. Bu plan Anadolu Selçuklu Döneminde en çok tercih edilen plan şemasıdır. Plan itibariyle Aksaray Sultan Hanı'na oldukça benzeyen yapının esas dikkat çekici özelliği süsleme programıdır. Karatay Hanı'nın taş bezemesi zengin bir süsleme çeşitliliği sağlamaktadır. Süslemeler yapının çeşitli bölümlerine dağılmıştır. Avlu taçkapısı, çörtenler, payanda, çeşme eyvanı, mescit, hamam ve kapalı bölüm taçkapısı süslemelerin bulunduğu kısımlardır. Süslemeler geometrik, bitkisel ve figürlü olarak üç farklı biçimde işlenmiştir. Yapıdaki geometrik süslemeler Anadolu Selçuklu'nun 13. yüzyılın 2. yarısına geçiş özelliklerini yansıtmaktadır. Yıldız kümeleri, geçmeler en fazla tercih edilen motiflerdir. Bitkisel süsleme geometrik süslemeye göre daha az tercih edilmiştir. Bu durum dönemin genel karakteristik özelliğini ortaya koymaktadır. Figürlü süslemeler ise yapıyı diğer örneklerden ayıran özellikler barındırmaktadır. Yapıdaki figürlü süslemeleri iki grupta incelemek mümkündür. İlk grup örnekleri çörtenlerde olduğu gibi açıkça tasvir edilmiş büyük boyutlu figürlerdir. İkinci grup geometrik ve bitkisel süslemelerin içine gizlenmiş küçük boyutlu figür örnekleridir. Çalışma Karatay Han'ın süsleme programını köken anlam ve sembolizm kavramları üzerinden değerlendirmektedir. Özellikle günümüzde gizemini önemli ölçüde koruyan figürlü süsleme çalışmanın odak noktasını oluşturmaktadır. aha sonra doldurulacaktır