Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Permanent URI for this communityhttps://hdl.handle.net/20.500.14720/1

Browse

Now showing 1 - 20 of 88

Abdulla Peşêw'in Şiirlerinde Tarz Sanatı
(2021) Ako, Arsalan Abdullah Hamad; Sönmez, Nesim
Ev lêkolîna zanistî cehdek e ji bo raxistina têgeha şêwaz û şêwaznasiyê, û weke metod û rêbazeke pêkhate û forma taybet bi nivîsînê, ku nasname û bîr û hizra nivîskaran li dor darêtin û curê nivîsîna deqa wêjeyî diyarî dike. Ev yek rolek girîng û sereke dilîze di nasîn û cudakirina berhema edebî û nemaze şêwaza taybetî a nivîskaran jî dide xuya kirin. Lewre nivîskar hertim cehda wê dide ku berhemek cuwan û dahênerane pêşkeş bike û deqa xwe ji deqa nivîskarek din cuda bike, ku eva jî merem û armanca sereke ya şêwazê ye. Ji ber ku girîngiyek zêde bi şêwaz û kar û pirogramên şêwazê li niha û cîhana edebî de hatiye dayîn û bûye bi mijarek girîng ya vekolîn li biyavên rexneyî û rexneyên piratîkî. Di vê navberê de Ebdula Peşêw wekî helbestvanekî nû û hevçerx ê kurd hertim li cehda nûgerî û peyrewkirina şêwaza taybet bi xwe bûye. Bi vî awayî jî xwedî şêwazek taybet bi xwe ye û eva jî bi zelalî li deqên wan de reng vedaye. Li vê vekolînê de me hewil daye ku li warê şêwaza ziman, serwa, mosîqa, kêş, teknîk û şêwazên xwedî taybetiyan ve, deqên helbestê bixine ber çavên xwendevan û şehrezayên wêje û edebiyatê. Di beşa yekema vê lêkolînê de jiyan û berhemên Peşêw bi kurtasî hatine baskirin. Herwisa di beşa duyem de bi awayekî teorî bas ji têgeh û pênaseya şêwazê û girîngiya şêwazê û dîroka serhildana şêwazê hatiye kirin. herweha ramana rexnegiran û sedemên sereke ên çêbûn û awayên şêwazê û ew sedemên ku bandorê li ser duristbûna şêwazê çêdikin, bas ji wan hatiye kirin. piştre erk û têkiliya şêwazê bi rewanbêjiyê û zimanewaniyê hatiye nîşandan. Li beşa sêyem de jî, piraktîzeya rengvedana şêwazê li astên dengsazî û pêkhateyî û watayî li dîwanên helbestên Pişt le newa û rû le kirrêwe, û hespim hewr e û rikêfim çiya, sewlim pola û kenarîş dûr hatiye kirin.
Ağrı ve Çevresindeki Gelenek ve Görenekler
(2018) Çiftçi, Hakan; Sönmez, Nesim
Kürt Halk Edebiyatındaki folklorik türlerdan biride örf ve adetler konusudur. İnsan bazen geçmişine ulaştırmak istediği vakit bu örf ve adetlere ihtiyaç duyar. Bu durumda ancak örf ve adetlerkişiyi geçmişene götûrûr ve kendisini tanımak için akıl ve gönlûnden geçeni tam olarak anlatır ve kişiyi bilgilendirir. Kimi zaman örf ve adetler tanınmazsa kişi kendisini ve kökûnûtam bilemez ve yeniliklere açık olamaz. İlimiz Ağrı ve çevresindeki yerlerde zaman içinde kaybolan veya unutulan geleneklerimizin neler olduğunu ve bu geleneklerimizin yaşatılmasını engelleyen faktörlerin neler olduğu ile ilgili bir tez çalışması yapılması ve bunu bazı folklorik geleneklerle örneklendirilmesi gereklidir. Kürt kültüründen seçilmiş çeşitli geleneklerin gelecek kuşaklara aktarılması için bu kûçûk çalışma araştırılmaya karar verildi. Çalışmada çeşitli faktörlerin etkisiyle artık pek görülmeyen gelenekler görsellerle de desteklenerek çeşitli örneklerin sunulması planlanmaktadır. Bu çalışmayı hazırlama maksatlarından biri şudur ki halk edebiyatında akademik olarak, folklorik eserler hazırlayan ve özellikle de örf ve adetler alanındasinema, tiyatro, film, makale, sözlük, dergi ve kitap çalışması yapanlar, çalışma ve eserlerinde bir kaynak olarak istifade etsinler. İkinci amac halk arasında unutulan birçok örf ve adet içinde geçen birçok eski ve anlamlı uygulama göz önûne getirildi. Kürt dili ve edebiyatının derinliği ve mazisi yüz yıllara kadar akıp gittiği görüldü.Bir diğer amac ise araştırmacı ve yazarlar değişik Kürt bölgelerinde atasözû, bilmece, bulmaca, deyim, şarkı, hikâye ile beraber dua, beddua ve kûfûr sözlerini topluyor ve örf adetler üzerinde çalışma yapıyorlar. Böylece coğrafi bölgeler arası zengin dil ve kültür farklıkları ortaya çıkmış oluyor. Bu çalışma ile Ağrıyöresindeki örf ve adetlerinzenginliği ve bölgeler arası farklıkların tanımasının yanında kültür birliğinin oluşması ve varlığınında akademik olduğu uzmanların dikkatine sunuldu. Birkaç başlangıç noktasından sonra bu çalışma çoğunlukla insanlarla yüz yüze görüşülerek ancak bir kısmıda makale,dergi ve kitaplarda yazılanlarla birlikte çeşitli youtube, faceebook ve internet sayfalarından istifade edilerek yazıldı. Her ne kadar çalıştığımız bölge 'Ağrı ve çevresi' olsa da; bu durum çalışmamızın sadece bu bölgede tamamlandığı anlamına gelmemektdir. Çalışma Ağrı ili ve Serhadbölgesinin diğer illeri örf adetleri ile bunlara benzerlik gösteren bütün Kürt örf ve adetleri dikkate alınarak yazıldı.Çalışma unutulanlar ve değişime uğrayan gelenekler olarak tasnif edildi. Bu çalışma sonuçta Kürt dili, edebiyatı, tarihi, kültürü,sanat, tip ve sosyolojisi ile ilgili akademik çalışan bütün araştırmacı, dilbilimci, edebiyatçı, şair, sosyolog ve sanatçılara temel bir kaynak gibi takdim edildi.
Ahmed-î Hanî'nin Mem u Zin'inde hikâye unsurları Components in Mam and Zeen story of Ahmedi Khani
(2021) Hasan, Sıpan Salim Hasan; Sönmez, Nesim
Ahmed-i Hanî'nin Mem u Zin'inde ele alınan hikâye unsurları, Kürt edebiyatının yeni konularından biridir. Bu konu ta Arsto döneminde (Lirik ve Numayiş) epik edebiyattan genel olarak ayırt edilmiştir. Biz bu araştırmada önce hikâye unsurlarını ele almaya çalıştık. Daha sonra hikâye çeşitlerine genel olarak değindik. Yazarın, halk hikâyelerini kısaltılma veya uzatma hakkı vardır. Tarihsel hikâyelerde yazar, olaylara ve bunların nasıl gerçekleştiğine bağlı olarak bu hakka sahiptir. Vicdani ve destansı hikâyelerde yazar sadece hayal gücüne ve etrafını saran imgelere göre, hikâyelerini ve onların karakterlerini devam ettirir. Bu tür, Mem ve Zin hikâyesinde de görülmektedir. Bu çalışmada, açıklama-açıklama stili üzerine bir araştırma yapılmıştır. Araştırmada, Mem ve Zin öyküsünde, öykünün 10 bileşeni teorik olarak gösterilmiş ve bireysel olarak uygulanmıştır. Anahtar Kelimeler : Öykü, Şiir ve Öykü, Mem ve Zin, Hani ve Öykü Bileşenleri.
Amin Botani'nin Divanı'nda Yaratılış Teorisi İlkelerinin Uygulanması
(2024) Mousa, Nıhad; Aykaç, Yakup
Edebiyat çalışmalarının temel bir parçası olan edebiyat teorisi, edebiyatla ilgili çeşitli sorulara cevap vermektedir. Edebiyat eleştirisi, edebiyat akımları gibi diğer edebiyat dallarıyla ilişkilidir. Edebiyat, genel olarak edebiyat kuramcılarına göre farklı türlere ayrılır. Her kuram, edebiyata farklı bir noktadan bakar ve aynı bakış açısıyla edebiyatı vurgular ve araştırır. Yaratma ve icat alanı da edebiyatın farklı bir yönüdür ve edebiyatta her zaman önemli olmuştur. Bu çerçevede, yaratma teorisi etkili bir edebiyat teorisi olarak ortaya çıkmıştır. İdealist felsefe ve estetiğin etkisi altındaki bu teori, edebiyat ve şiirdeki güzellik, yaratım ve icat yönlerine dayanır. Yani edebi eserlerin konusu ya da içeriğiyle değil, yaratım oranıyla ilgilenir. Bu teoriyi genel olarak tanıtmak ve ardından modern bir Kürt edebi eseri üzerinde tatbik etmeye çalıştık. Çünkü modern Kürt şiiri yaratım, dil, imge gibi açılardan oldukça zengindir. Çalışmamız için, Kürdistan'ın güney kesiminden, 1966 doğumlu Ameen Botani mahlasıyla tanınan Ameen Haider adlı çağdaş bir Kürt şairi numune olarak seçtik. Serbest ve lirik bir üsluba sahip olan Haider'in şiirleri Kürtçe'nin Badini ve Sorani lehçelerini içeriyor. Uygulamalı araştırmamız özellikle Ameen Botani'nin Divanı isimli şiir kitabına odaklanmaktadır. Bu araştırmanın amacı, Ameen Botani'nin şiirindeki edebi kaliteyi ve yaratıcılığı vurgulamaktır. Bu tez çalışmasında yaratılış teorisine ve temeline göre herhangi bir edebi anlam için birçok örnek seçtik ve bu anlam ve temellere göre ayrıntılı olarak açıklamaya çalıştık. Son olarak, bu teorinin temelinin ve odağının görünür bir şekilde Ameen Botani'nin Divanında bulunduğu sonucuna vardık. Anahtar Sözcükler: Edebiyat Teorileri, Yaratılış Teorisi, İdealist Felsefe, Estetik, Edebi hareketler, Edebi Eleştiri, Amin Botani, Dîwan.
Anlam Bakımından Zarf Kürçenin Orta ve Yukarı Lehçeleri Arasında Karşılaştırmalı Araştırma Environmental Maintenance Comparative Research Between The Middle And Upper Dialects Of The Kurdish
(2021) Ismael, Abdullah Asaad; Sönmez, Nesim
Zarflar dilbilgisinin en önemli konularından biridir. Bu bağlamda, 'Kürtçe zarf'ın Yukarı Kurmanci Lehçesi ile Orta Kurmanci Lehçesi arasında karşılaştırması' adlı çalışmamış önemli bir konudur. Bu sebepten, bu çalışmamda zarflara Yukarı Kurmanci Lehçesi ve Orta Kurmanci Lehçesinde anlam bakımında değinmeye gayret ettim. Her iki lehçenin yazı dilinde kullanımını bu çalışmamda örneklerle destekledim. Zarfların her iki lehçedeki benzerlik ve farklılıkları çalışmamın önemini arz etmekte olup zarf kurallarını gözler önüne sermektedir. İki önemli ve başlıca lehçe arasındaki bu karşılaştırmalı çalışma benzerlik ve farklılıkları ortaya çıkardığı gibi, iki lehçenin birbirine olan yakınlık ve uzaklığını da açığa çıkarmaktadır. Buradan hareketle, bu iki lehçenin birbirine ne kadar yakın veya ne kadar uzak olduğunu görebiliriz. Bu çalışma Giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölümde Orta Kurmanci Lehçesi'nde Zarflar konusunu, İkinci Bölümde Yukarı Kurmanci Lehçesi'nde Zarflar konusunu ve Üçüncü Bölümde ise Her İki Lehçe Arasında Zarf Benzerlikleri ve Farklılıkları konusunu işlemiş bulunuyorum. Çalışmamın son bölümünde ise Sonuç ve Referanslar bölümleri yer almaktadır.
Atasözlerinde Eğitim- Öğretim Yöntemleri
(2019) Saeed, Mohammed Nooruldeen; Kaya, Kemal
Bu çalışma atasözlerinin eğitim açısından nasıl bir önem taşıdığını ortaya çıkarma çabası olarak ortaya çıktı. Bilindiği gibi atasözlerinin toplumsal etkisi oldukça geniş bir yelpaze teşkil etmektedir. Bu nedenle çalışmada atasözlerinin çeşitleri üzerinde durularak akademik bir bakış açısıyla konu farklı açılardan bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Atasözleri adeta bir milletin geçmişini ve toplumsal hayatının birçok veçhesini günümüze yansıtan birer ayna konumundadır. Toplumsal hayatın farklı yönleri ve toplumun eğitimi ile ilgili olarak atasözlerinin ehemmiyetini ortaya koymayı amaçlayan bu çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde 'Kürt Folklorunda Atasözleri', ikinci bölümde ise 'Atasözlerinin eğitim-öğretimde kullanımı' üzerinde durulmuştur. Anahtar Kelimeler : Kavram, Dil, Kültür, Eğitim ve Atasözleri. Sayfa Adedi :122 Danışman : Dr. Öğr. Üyesi Kemal KAYA
Atasözlerinde Uyarı Eylemleri Warning Act İn Proverbs
(2023) Amo, Araz Khalaf; Özdaş, Haşim
Dil, kendi kural ve düzenine göre kurulmuş yerel ve genel bir şekli olan fakat her milletin bu kural ve düzeni kendine göre kurmuş olduğu, iç ve milletler arası ilişkileri düzeltmede başlıca araç olan bir sistemdir. Dil birçok eylem ve durumu aktarır, bu eylemler ister doğrudan ister çevre aracılığıyla iletilir. Dili zenginleştiren faktörlerden biri pragmatiktir. İkaz etmek pragmatizmin en önemli işlevidir ve dil dünyasında önemli bir role sahiptir. Bu rol genel olarak toplumda karşılık bulur. Çünkü bu eylem, toplumu onları korumaya veya kaçınmaya teşvik ederek ortaya çıkar. Yaşamımızda yanlış eylem, davranış ve uygunsuz düşünceler vardır ve var olacaktır, bu ikaz etme sayesinde hayatın bütün bağlamlarında kullanılmaktadır. Atasözleri, atalarımızın bize bıraktığı kıymetli hazinedir. Çünkü bugün bile değerini kaybetmeyen yerli harita, aksine güçlenmiş, derin ve entelektüel ve sıradan tüm tartışmaların sebebini oluşturur. Konuşmacı konuşmasını daha etkili ifade etmek için kelimelerin ya da ifadelerin temel anlam dışında folklorun derinliklerinden de istifade eder. İkaz etme eylemi biçim olarak kısa ve hafiftir, ancak içerik olarak derin ve anlamlı bir mesaja sahiptir. Bu gibi eylemlerin atasözleriyle ortak noktası budur, çünkü bu edebi sözler doğası gereği kısadır ve derin bir içeriğe sahip olduğundan pragmatizimde daha büyük bir rol oynar. Bu anlamda bu iki anlatım türü kısalık yoluyla bir içeriği genişletir ve bunların amacı toplumu mutlu etmek ve hastalıklardan ve felaketlerden uzak tutmaktır. Dilsel etkinliğin en önemli etkinliği halk edebiyatının en önemli bölümüyle karıştırılmasının nedeni buydu ve bu durum da bu çalışmanın yapılmasına aracı oldu. Anahtar Kelimeler: Dil, Pragmatik, Eylem, Uyarmak, Atasözleri
Axel Olric, Lord Raglan ve Stith Thompson'a Göre Memê Alan Destanı
(2019) Sönmez, Kadir; Çiftçi, Ömer
Bu çalışmanın temel konusu Memê Alan Destanıdır. Bu yüzden bu çalışmamızın konusu Kürtler için önemli bir yeri olan Memê Alan Destanın Stith Thompson'un motif indexine göre tasnifi, Axel Olrîk'in epik yasalarına ve Lord Raglan'ın kahraman kalıbı açısından incelenmesidir. Memê Alan Destanı hemen hemen Kürtlerin yaşadığı bütün coğrafyalarda bilinen, söylene gelen bir destandır. Bu destan Kürt ozanlar tarafından günümüze kadar taşınmış ve korunmuştur. Destan her ne kedar bazı bölgelerde değişikliğe uğramış olsa da günümüze kadar birçok varyantını korumayı başarmıştır. Memê Alan Destanının Kürt toplumunda önemli bir yeri vardır. Foklorik açıdanda zengin bir yere sahiptir ve toplum tarafındanda ortak bir kabullenişe mazhar olmuştur. Bu yüzden bu çalışmada Memê Alan Destanı üzerinde durulmuş ve destan beş bölümde incelenmiştir. Birinci bölümde destan kavramının iyi anlaşılması için destan türü hakkında kısa bir tanım yapılmış, ikinci bölümde Kürt destanları arasında ortak birçok motif ve tama olması açısından diger Kürt destanları hakkında da bilgiler verilmiştir. Üçüncü bölümde Memê Alan destanı Stith Thompson'un 'Halk Edebiyatının Motif İndexi' ne göre destanda tespit edilen motiflerin tasnifi yapılmıştır. Dördüncü bölümde Memê Alan Destanı Axel Olric'in 'Epik Yasaları' na göre değerlendirilmiş, beşinci ve son bölümde ise destan Lord Raglan'ın 'Kahraman Kalıpları' açısından incelenmiştir. Anahtat Kelimeler: Destan, Memê Alan, Stith Thompson, Motif, Epik Kanunlar, Axel Olric, Kahraman Kalıpları, Lord Ragla
Baba Tahir Hemedanin El-kelimatu'l-kisar Adlı Eserinde İrfanî Özellikler
(2019) Husseın, Narmın Mohammed; Sönmez, Nesim
Baba Tahirê Hemedanî; İran Kürdistan'ında arifliğiyle bilinen bir Kürt şairidir. Büyük bir kavrayış gücüne sahip olan şairin şiirlerinde sezgisi güçlü düşünce yoğunluğu hemen kendisini hissettirir. Tarihte araştırmacılar ve yazarlar irfan konusunda Baba Tahir'i edebiyat dünyasında çoşkulu ve akışkan olarak tanımlıyor. Doğum tarihiyle ilgili her hangi yazılı bir bilgiye ulaşamadık. Nasıl ki gerçek ismi tam olarak bilinmiyorsa, bazı kaynaklarda belirtilenlere göre 390-391 yılları arasında kendisine bir yakıştırma, sıfat ya da günümüz deyimiyle soyadı olarak Uryanî'yi seçiyor Baba Tahir. Artık o, Baba Tahirê Uryanî olarak tanınacaktı. Baba Tahir şiir divanın dışında özlü sözler anlamına gelen 'Kelîmat El-Qîsar-Peyvên Kurt' adıyla yazdığı bir risale günümüze kadar geldi. Bildiride birçok irfan sembolü kullanmış bir bilgindir aynı zamanda. Biz ona güzelleme yapmıyoruz. Biz, bu ilim ve irfan insanını Araştırmanın üçüncü bölümünde enine boyuna ele alarak yorumlamaya çalıştık. Bu arada irfana dair bölümde onun kullandığı tasavvufî terimleri irfan kültürüne göre yorumlamaya çalıştık. Burada ortaya çıkan en önemli şey Baba Tahirê Uryanî bilinen arifane bir şairin yaklaşımıdır. O, oluşturduğu kişilik özellikleriyle irfani bir şahsiyet olduğunu göstermiştir. Anahtar Kelimeler : Baba Tahir, İrfan, Sofilik, Din Sayfa Sayısı : 85 Tez Danışmanı : Doç. Dr. Öğretim Üyesi Nesim SÖNMEZ
Babê Nazê'nın Romanlarında Sosyal Eleştıri (örnek: Stokholmê Te Çı Dît Bêje ve Xweşîya Bı Eş)
(2019) Salıh, Mohammed Issa; Sönmez, Nesim
Sosyal eleştiri edebi eserler içinde toplum ile edebiyat arası ilişkilere ve edebi eserler içindeki sosyal problemlere önem verir. Bu çalışmamızda başlangıçta, giriş bölümünde roman yazarı Babê Naze'nin hayatı ve eserleri hakkında kısa bilgi verildi. Birinci bölüm olan teori kısmında ise toplum ve edebiyat ile toplumsal eleştiri kısmına yer verildi. Fakat başlangıçta toplum ve edebiyat arası sosyal eleştiriye işaret etmekle ile birlikte lehçe yönü ile sosyal eleştiri, sosyal eleştiri tanıtımı, sosyal başkaldırı tarihi, vefa, toplumsal eleştirinin temelleri göz önünde bulunduruldu ve sosyal eleştiri bakımından değerlendirildi. İkinci bölüm olan pratik kısmında ise 'Stokholmê Te Çi Dît Bêje' ve 'Xweşîya Bi Êş' adlı romanlardaki sosyal problemler dile getirildi. Her iki roman sosyal eleştiri ile birlikte açıklandı. Bu konu ve her iki roman arasındaki sosyal sorunlar açıklanmış ve üzerine dikkat çekilmiştir. Babê Nazê'nın bu iki romanını toplumun bir aynası gibidir. Roman yazarı duygularını bu yolla toplumu değiştirmek ve uyarmak için topluma havale etmiştir. Anahtar Kelimeler : Sosyal Eleştiri, Toplumsal Örf ve Adetler, Toplumsal Sorunlar, Naze'nın Babası, Roman, Evde Kalma, Kultür, Kadın Hakları ve Göç Sorunları. Sayfa Adedi :166 Danışman : Doç. Dr. Nesim SÖNMEZ
Başlangıçtan 1939 A Kadar Kürtçe Sanatsal Hikayesinin Oluşum ve Gelişimi
(2019) Sorı, Karzan Farhan Sorı; Kaye, Kemal
Sanatsal hikaye dünyanın en bağımsız branşlarından biri olarak bilinen nesir edebiyatının bir türüdür. Bu hikaye türü tüm dünyada modern, değerli ve ilgi çekicidir. Bu araştırmanın temel sorusu; Kürt sanatsal hikayesi tam olarak ne zaman ve hangi liderliğin altında başladı? sorusudur. Bu çalışma betimsel, analitik ve tarihi çalışmalarla Kürt sanatsal hikayesini başlagıç tarihinden 1939 yılına kadar ortaya koymaktadır. Bu çalışma Kürt sanatsal hikayesinin eserlerini\çalışmalarını ortaya çıkarmak ve değerlendirmek amacıyla yapılmış bilimsel bir çalışmadır. Araştırmacı, Kürt sanatsal hikayesini genel anlamda ve kökeni olan Kürt toplumu içerisinde tanımlamaya çalışmasının yanısıra Kürt sanatsal hikayesinin gelişimlerini ve tecrübe ettiği hassas dönemlerini tanımlamaya çalışmıştır. Bu çalışma çerçevesinde bizler Kürt edebiyatında Kürt sanatsal hikayesinin modern hayatın sosyal, politik ve ekonomik vb. olgularına göre önemli bir yere sahip olduğunu ve önemli gelişmeler olduğunu çıkarabiliriz. Geçen yıllar ve dönemlere rağmen Kürt sanatsal hikayesi modern sanatsal hikaye alayışından ve tarzından başarıyla geçebilmiş ve günümüz edebiyat alanında önemli bir şekilde varlığına devam edebilmiştir. Genel anlamda, bu çalışmanın bilgilerine dayanarak söyleyebiliriz ki sanatsal hikaye tarzı başarılı bir edebiyat alt dalıdır. Anahtar Kelimeler: Hikaye, Sanatsal Hikaye, Kürt Edebiyatı, Dergi, Gazete, Gelişme
Behdinan Kadınlarının Romanlarında Tavsif
(2021) Tahseen, Mıhabad Azad Tahseen; Çiftçi, Ömer
'Behdinan Kadınlarının Romanlarında Tavsif' adlı bu çalışma, romanın temelindeki can alıcı bir teknik olarak teorik ve pratik yönden tavsife (betimleme) yönelik bir girişimdir ve edebi kurallara göre metinde yeni bir açıklama yaratma biçimidir. Nitekim açıklama, maddi bir şekilden edebi bir şekle, sözcükler aracılığıyla gerçek ortamı okuyucu zihnine aktarmanın bir yöntemidir. Bu çalışma bir giriş ve iki ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, Kürt kadınlarının roman yazmadaki rolüne ek olarak bazı eleştirmenlerin görüşlerine göre romanın görünüşü kısaca tanıtıldı. Yine Kürt romanı ve romanın yazımında Kürt kadınlarının rolü. İlk bölüm ayrıca bazı roman yazarlarının Batı ve Doğu eleştirmenlerinin yeterlilik kavramları ve tanımları hakkındaki görüşlerini yansıtan üç alt bölüm içermektedir. Diğer yandan klasik ekol ve yeni ekollere göre bu terimle nasıl başa çıkılacağı da 'aydınlama dalgası ve yeni Fransız alarmı' ve geri dönüş tekniğiyle ilişkisidir. Daha sonra tanımların görevleri ve türleri açıklanmıştır. İkinci bölüm, Kürt romancıları 'Sindis Nihêlî û Kewser Şewket' eserlerinde tavsif kavramı tanımlamasına yönelik dört alt başlığa ayrılmıştır ve ayrıca romanların özetleri, karakterin ruhsal, sosyal ve psikolojik boyutlarına göre betimlenmesi gösterilmektedir. Daha sonra mekanın kapalı veya açık etkisinin tekniği, karakterin psikolojisi üzerindeki yerin aşînalığına ve yabancılığına göre açıklanır. Ayrıca mekan içinde nesnelerin betimlenmesi ve karakterle olan ilgisi de tasvir edilmiştir. Son olarak, elde ettiğimiz sonuçlar açıklanmıştır.
Behdînan Yöresdi Ağzında Kurallıo ve Kuralsız Cümle
(2019) Mıho, Mahdı Saleh Mıho; Yıldız, Mehmet Zeydin
Bu çalmayı tercih etmemizin asıl nedeni 'Behdinan Bölgesi Şivesindeki Kurallı ve Devrik Cümle'yapısını tanıtmak, kurallı ve devrik cümle üzerinde ayrıntılı bir şekilde durmaktır. Çalışmada aynı zamanda düzgün cümlelerin nasıl kullanıldığı üzerinde de durulmuştur. Dilbilgisi bakımından bu şivenin uzman kullanıcıları ile akademik bağlantı kurulmuştur. Böylece bu bağlantı da çalışma içindeki düzgün ve kurallı cümlenin kullanılmasına sebep olduğunu göstermektedir. Bu gerçeklikte Chomsky'nin 'Üretici ve Dönüşümsel' (Generative and Transformational)teorisinin kurallarına göre yapılmıştır. Chomsky özellikle ilk defa 1952 yılında'Sözdizimsel Yapılar' (Sintactic Stractures) adı ile yayınlanan kitabı ile bu konuyu dile getirdiği gibi İngiliz Dilbilgisinde de bu konudan behs eden ilk dilbilimcidir. Evet, o sadece daha fazla dikkati kurallı cümlenin yapılışına çekmiştir ama devrik cümlelere çok önem vermemiştir. Çalışmadaki günlük hayatta kullanılan yeni cümleler bu yörenin bilinçli ağızlarından alınmıştır. Bu yörenin ağız yapısında kurallı ve uyarlama cümlelerin haricinde, bazen günlük konuşmalarda kullanılan devrik ve uyarlanamayan cümleler de vardır. Bunun dolayı çalışmamızda bu iki cümle arasındaki farklıkları göstermek istedik. Bununla birlikte bu çalışmadaki bir amacımız da cümleler arasındaki kurallılık ve uyarlamayı yanyana koymak ve bu cümle çeşitlerini karşılaştırmaktır.Ancak kullanılamaya sebep olan bu nedenler kuralsız cümlenin oluşması içindir.Böylece kurallı ve devrik cümlenin oluşmasına etki eden yasa ve kurallardan bahs edildi. Bununla birlikte dilbilgisi kurallarına göre bu cümleler arasındaki cümle öğelerinin dizimi gibi bazı hususi şeylere de dikkat çekilmiştir. Yani cümle öğelerinin gramer dizimi ile anlamları arasında kullanım uyumu olmalı. Çünkü bu tez kurallı ve devrik cümlenin tanıtımı için hazırlanmıştır ki kurallar ve anlam bakımından her iki yönünü de içinde barındırır. Mana yönünü sadece anlamsal olarak alınmıştır. Bu çalışma da yine cümlenin kurallı ve uyarlama yönlerine dikkat çekilmiştir. Dahası bölgede günlük konuşmalarda kullanılan bu cümlelerin kurallı ya da kuralsız oluşlarının sebeplerine de değinilmiştir. Bundan dolayı bu çalışma çok önemlidir. Elbette şu ana kadar bu konu üzerinde bağımsız herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Ancak bu konu üzerinde Kürtçe yapılan çalışmalar akademik bağlamdan uzaktır.Çünkü daha fazla kurallı cümleler üzerinde durulmuş fakat devrik cümlelere gereken önem verilmemiştir. Bu tez kurallı ve devrik cümleler arsındaki farklılıkların iyice belirlenmesi için hazırlandı. Bu çalışma özet, önsöz, giriş, üç temel bölüm,sonuç ve ilgili kaynaklardan oluşmaktadır. Bu bölümlerde Kürt dilindeki cümlelerin özellik ve çeşitleri üzerinde detaylı bir şekilde çalışılmıştır. Aynı zamanda kurallı ve uyarlama cümlelerin biçim ve görevleri üzerinde de çalışılmıştır. Aynı zamandadevrik ve uyarlanamayan cümleler de örneklerle gösterilmiştir. Birinci Bölüm: Bu bölüm 'Cümle Teorisi' adı ile genel olarak cümle kavramından bahs etmektedir. Yabancı ve Kürt dilbilimciler tarafından yapılan cümlenin tanıtımı üzerinde duruluyor ve aynı zamanda cümle çeşitlerinin yapısına da değinilmiştir. Aynı şekil de cümlenin temel veya yan öğelerinden ve bunların cümledeki sıralamasından da bahs ediliyor. İkinci Bölüm: Bu bölüm aşağıda da gösterildiği gibi 'Kurallı ve Kuralsız Cümle Hakkındaki Dil Tanıtımı Teorileri' ni göstermektedir. Başka bir ifade ile birkaç dil okulunun kural ve yasalarına göre kurallı ve devrik cümlenin özellikleri üzerinde duruluyor. Üçüncü Bölüm: Bu bölümün konusu da 'Dilbilgisi ve Anlama Kavramı' dır. Burada da cümlenin kurallılığı, uyarlanması ve cümlenin dört çeşitti üzerinde durulmaktadır. 'Kurallı ve Uyarlamalı Cümle, Kurallı Uyarlanamayan Cümle, Devrik ve Uyarlanan Cümle, Devrik ve Uyarlanamayan Cümle' gibi. Anahtar Kelimeler : Kurallı Cümle, Devrik Cümle, Dilbilgisi, Uyarlamak, Uyarlanan Cümle, Uyarlanamayan Cümle.
Benefits of Kurdish Literature To Kurdish Cinema
(2019) Abdulrahman, Mohammed Abdullah; Sönmez, Nesim
Günümüzde, sinema dünyası üzerine en önemli konularından biri, sinemanın edebiyattan alıntılarıdır. Bu sinemanın hitap ettiği her toplum için geçerlidir ve her senarist ve yönetmen için önemlidir. Edebiyat sinemaya uyarlandıktan sonra sinemanın kalitesi ve önemi arttı. Sinematografik dünyasının tarihini göstermek zorunda kalırsak, sinematografiyi romantizmden ve romantizmin hikayelerinden görmek mümkündür. Kürt edebiyatında hikayecilik, Kürt yönetmenleri tarafından sıkça başvurulan edebi alandır. Biz de bu çalışmamızda, her ne kadar dünya sineması ve edebiyatından bahsetmişsek de, asıl amacımz Federal Kürdistanda (Irak Kürdistanı) yönetmen ve senaristerin Kürt sineması ve edebiyatla ilişkisini ve Kürt sinemasına katkıları üzerindeki çalışmalara dikkat çekmek istedik. Bu alanda Kürt edebiyatından sinemaya uyarlanmış sayısız eser bulunmakta. Bunlardan bazıları başarısız olmasına rağmen, bazıları uluslararası alanda ödül de almıştır. Tezin birinci bölümünde sinema ve sinemanın kameraya geçiş aşamasından, ikinci bölümde ise sinemanın edebiyatla ilişkisini ele almışız.
Bilind Mihemed'in Romanlarında Mekan(sotingeh ve Gehnom Örnekleri)
(2024) Naser, Musafer Sharif; Aykaç, Yakup
Bu tez, sanatsal bir yöntem olarak romanda mekânsal yöntemin tartışılmasının yanı sıra, mekân türlerinin pratiğiyle birlikte roman metinlerinde kişi, olay, zaman ve dîyalogla olan ilişkisinin nasıl uygulandığını tartışmayı amaçlamaktadır. Başka bir deyişle sanatsal bir yapîya sahip romanda, mekansal perspektifi esas alarak hem teorik hem de uygulamalı ilerleyen bir çalışmadır. Genel bir çerçevede yaratılan metinlerin, özelde ise romanın yorumlanması, romandaki tüm sanatsal yapının ve edebi buluşun verimliliğini artıran en önemli ve etkili sanat yöntemlerinden biridir. Bilind Mihemed'in iki romanında da mekân, araştırmacının elinde gizli anlamın tespitinde kullanılan önemli bir eleştiri aracı haline gelir. Bu tez üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, romandaki anlatı, kavram, tanım, verim ve mekânsal referanslar üzerine teorik çerçeveyi oluşturmaktadır. İkinci ve üçüncü bölümler teorik ve pratik kısımlara yer vermiştir. Pratik bölümlerde tartışma Sotingeh ve Gehnom adlı iki roman üzerinde odaklanmıştır. İkinci bölümde, romanın dört sanatsal unsuru olan kişi, olay, zaman ve dîyalogun mekan ile olan ilişkisini açıklarken örneklem olarak seçtiğimiz iki romanlardan da örnek pasajlara yer verilmektedir. Üçüncü bölümde mekân türleri teorik olarak ele alınmakta ve mekânlara ilişkin çeşitli pratik örnekler ayrıntılı olarak anlatılmaktadır. Sonuç olarak, sanatsal bir yöntem olarak mekânın geniş bir biçimde ve sanatsal bir teknikle geliştirildiği, mekânsal ilişkilerin romanın diğer unsurlarıyla daha iyi sonuçlandığı görülmüştür. Örneklem olarak ele aldığımız iki romandaki mekân türleri, bu romanlarda ele alınan temaların gizli anlamlarını ortaya çıkarmaya olanak sağlamıştır.
Cegerxwîn'in Şiirinde Sosyal Eleştiri Bağlamında Başlıca Temalar
(2021) Erçağ, Behcet; Erol, Kemal
Cegerxwîn, Çağdaş Kürt Edebiyatında şiir alanının önde gelen sanatkârlarından biridir. Başlangıçta klasik tarzda kürtçe ve arapça şiirler yazan Cegerxwîn, daha sonra sanatını toplumun hizmetine sunarak aydınlanmacı fikirlere yönelmiştir. Yeni dönemde toplum için sanat anlayışında karar kılan şair, halkın temel sorunlarını yansıtan kürtçe şiirler kaleme almıştır. Yenilikçi çizgideki şiirlerinin ilk örnekleri Hawar dergisinde yayınlanmıştır. Cegerxwîn, yazarlık hayatında zaman zaman Kürt Tarihi, Kürt Folkloru ve Kürtçe Dilbilgisi gibi farklı konulara eğilmişs de daha çok yazdığı modern şiirleriyle, yani şair kimliğiyle tanınmıştır. Zira yaklaşık altmış yıllık şairlik hayatında kürt edebîyatına büyük eserler kazandırmıştır. Yeni kürt şiiri alanında önemli bir yer edinen sekiz divanı bulunmaktadır. Cegerxwîn'in şiirleri, klasik şiir ile çağdaş şiir arasında önemli bir köprü olarak kabul edilir. Cegerxwîn, şiirlerinde bireysel temalar yerine bütünüyle toplumsal temalara yoğunlaşmıştır. Ele aldığı temalar bakımından toplumun temel problemlerini dillendirerek bireylere toplumsal duyarlılık kazandırmayı hedeflemiştir. Şiirlerinde 'toplum için sanat' anlayışını benimseyen Cegerxwîn, kürt edebiyatında ait olduğu halkın sorunlarını tanıtma; toplumu kendini tanıma ve sorunlarına çözüm bulma noktasında bilgiden bilinç seviyesine yükseltme mücadelesini vermiş müstesna şairlerden biridir. Şiirlerinde toplumsal meselelere şair duyarlılığıyla ve cesurca eğilmiş; temel insan haklarını ve toplumsal özgürlüğü anlatmıştır. Sanatını topluma dair zengin hukukî bir içerikle buluşturan şair, kürt şiirine her şeyden önce yenilikçi bir anlayış ve çağdaş bir renk katmıştır. Onun şiirlerini oluşturan divanları, yüksek seviyede politik bir karakter taşır. İşlediği farklı temalarla birlikte öncelikle halkın pek çok sorununa dikkatleri çeken Cegerxwîn, divanları bütünlüklü olarak ele alındığında bilhassa 'bilinçlendirme' ve 'toplumsal adalet' gibi temaları diğer konulara göre daha fazla ve ehemmiyetle işlediği anlaşılmaktadır. Söz konusu temalar, toplumun birinci derecede çözüm bekleyen sosyo-kültürel problemlerinin açık sesle terennümüdür. Çalışmamızda önce Cegerxwîn'in şiir sanatından bağımsız olmayan hayat hikâyesinin kısa bir özetini sunduk. Amaç, şairin sanatını etkileyen kendi yaşamından etkin faktörleri, önemli izleri tespit etmektir. Burada Cegerxwîn'in hayatı, yaşadığı dönem ve bu dönemin siyasi, sosyal ve kültürel iklimi ile şiiri arasındaki ilişkiyi belirlemeye çalıştık. Bundan sonra söz konusu bilgiler ışığında şairin şiirinde öne çıkan toplumsal temalar ve sosyal eleştiriler açığa çıkarılmış; bunlar, ilgili seçkin şiir örnekleri üzerinden yorumlanmaya gayret gösterilmiştir. Anahtar Sözcükler: Cegerxwîn, Kürt Edebîyatı, Şiir, Temalar, Sosyal Eleştiri
Cegerxwîn'in şiirlerinde hayvanlar
(2019) Duman, Muzaffer; Sönmez, Nesim
Bu çalışmada 20. yüzyılın ünlü Kürt şair ve yazarı Cegerxwîn'in şiirlerinde geçen hayvanlar incelenmiştir. Genel olarak Dünya Edebiyatında özelde de Kürt Edebiyatında, edebiyatın bir türü olan şiirlerde kullanılan hayvanlar üzerinde çalışma yapılmıştır. Divan Edebiyatı diye de tabir edilen Klasik Kürt Edebiyatında kullanılan hayvan isimleri örneklerine de yer verilmiştir. Tez çalışmasının temelini teşkil eden Cegerxwîn'in Şiirlerinde Hayvanlar konusunun yanı sıra Cegerxwîn'in hayatı, aldığı eğitim, ailesi, mahlası, basılmış edebi eserleri, edebi kişiliği, şiirlerinin teması, edebi dili, etkilendiği edebi şahsiyetler ve vefatı konuları araştırılmıştır. İnsanların hayatında önemli bir yer tutan hayvanların, sosyo-kültürel yaşantının yansıması olan edebiyatta nasıl yer aldığı konusu örneklerle incelenmiştir. Hayvanların hangi özelliklerinden dolayı şiirlerin beyitlerinde yer aldıkları üzerinde de çalışılmış ve her örnek açıklamasıyla birlikte verilmiştir. Cegerxwîn'in şiirlerinde de bu örneklerden alıntılar yapılmış ve açıklamalarıyla birlikte yazılmıştır. Halk kültürüne çok iyi vakıf olan ve bunu aldığı iyi bir medrese eğitimiyle harmanlayan Cegerxwîn, hayvan hikayelerini ve hayvanlara ithaf edilen özellikleri şiirlerinde ustalıkla kullanmıştır. Bu çalışma bir anlamda edebiyat-hayvan ilişkisini incelemekle birlikte hayvanların, insanların düşünce dünyasında nasıl bir tasavvura sahip olduklarını göstermesi açısından de değerlidir. Halk kültürünün önemli bir parçasını teşkil eden hayvan hikayelerinin ve hayvanların edebiyata yansıması konusunun incelenmesi yararlı olacaktır. Anahtar Kelimeler: Klasik Edebiyat, Kürt Edebiyatı, Cegerxwîn, Şiir, Hayvanlar. Sayfa Sayısı: 108 Danışman: Doç. Dr. Nesim SÖNMEZ
Çeviri Tarihi ve Kürtçe Çeviri Çalışmaları
(2019) Taştan, Yusuf; Barlık, Memet Metin
Çeviri insanlar arasındaki iletişim için önemli bir etkinliktir. İnsan ilişkilerinin artmasıyla özellikle dini metinlerin ortaya çıkması ve dinlerin farklı milletler arasında yayılmasıyla dil farklılığı problem haline geldi. Bu durum beraberinde çeviri gerekliliğini ortaya çıkardı ve böylece çeviri etkinliği sonrasında çeviri sorunsallığı ortaya çıktı. Çeviri sorunsallığı yirminci yüzyılın ortalarına kadar bilimsellikten uzak bir şekilde ilerledi, fakat yirminci yüzyıllın ortalarından sonra bilimsel bir boyut kazandı ve günümüze kadar geldi. Bu tarihsel süreçte Kürtçe yazını da zamana, sosyal ve siyasal süreçlere göre çeviri pratiğinden nasibini almıştır. Her ne kadar dünyadaki çeviri akımlarının ortaya çıkış tarihi ve tarzıyla parallelik göstermese de, Kürtçe yazınının çevirisi tarihin sayfalarında yerini almıştır. Bu çalışmada da çeviri hem tarihi açıdan hem de gelişimi ve geçirdiği süreçler açısından değerlendirildi. Çevirinin hem Batı'da hem Doğu'daki gelişimi ve çeviri açısından kritik olan dönemler analiz edildi. Ayrıca Kürtçe çeviri çalışmaları ve Kürtçe çeviri çalışmlarının dönüm noktası sayılabilecek kritik dönemler değerlendirildi. Bu çalışmayla amaç, çevirinin tarihsel gelişimi ve çeviri sorunsallığı üzerine çalışmaların gelişimini, Kürtçe çeviri çalışmaları Kürt Dili ile ve Kürtçe bir mantıkla sunmaktır. Anahtar Kelimeler: Çeviri, Çeviri Tarihi, Kürtçe Çeviri, Çeviri Teorisi, Çeviribilim.
Çocuk Oyunlarında Tekerlemelerin Yeri
(2019) Taştan, Habibe Yiğit; Sönmez, Vechi
Tekerleme anlamlı ya da anlamsız sözcüklerin bir araya gelerek oluşturduğu, bazen kafıyeli bazen kafıyesiz, söyleminde belli bir agengi olan kalıp sözlerdir.Tekerlemeler bazen oyunlarda, bazen masallarda, bazen de bilmece şeklinde, bazen de bağımsız söz kalıpları olarak karşımıza çıkarlar.Tekerlemeler kalıp olarak şiir olmasalar da ritm ve söyleniş açısından şiirin bir parçasıdır. Çocukların üretiği tekerlemeler onların ilk edebi ürünüdür. Tekerleme çocuk edebiyatının bir ürünü olmakla beraber, kullanımı da söylenmesi de çocuksudur ve çocukların dünyasını yansıtır. Çocuklar tekerlemeyi oyunlarında, şakalarında, arkadaş ortamında, yaşamın bir çok alanında eğlence amaçlı kullanır. Bu çalışmada da çocuk oyunlarında söylenen tekerlemeler ele alınmıştır. Genelde kürtçe tekerlemelerin tanıtılması, özelde çocuk oyunlarında söylenen kürtçe tekerlemelerin araştırılması amaçlanmıştır.Çalışmada 286 tekerleme kullanılmış olup bu tekerlemeler farklı farlı yörelere aittir. Tekerlemelerin tamamı sınıflandırıldı ve çocuk oyunlarında söylenen tekerlemeler fonksiyon ve şekil yönüyle değerlendirildi ve varyant analizi yapıldı. Çocuk oyunlarında söylenen Kürtçe tekerlemeler, dikkat çekmek, oyunun coşku ve heyecanını arttırmak, oyunda dikkatin dağılmasını önlemek; bazen ebe seçimi, bazen oyuncu belirlemek için, bazen de eleme amaçlı kullanılır. Bazen oyunun başında söylenir bazen de oyuna eşlik ederler. Şekil bakımından ise, bazen belli bir kafiyeye göre söylenmiş, bazen de serbest bir şekilde oluşmuşlar. Anahtar Sözcükler: Tekerleme, Halkbilimi, Çocuk Edebiyatı, Çocuk Oyunları, Kürtçe
Çocuk Yayıncılığı ve İletişim Dili: Sivore Dergisi Örneği Children's Publishing And Communication Language: Example Of Sivore Magazine
(2020) Muhammad, Ghareeb Majeed Muhammad; Yıldız, Mehmet Zeydin
Çoktan beri çocuk yayıncılığına önem verilmiştir. Dünyanın ilk çocuk gazetesi Fransa'da yayınlandı. (Çocuklar Arkadaşı) başlığı altında 1747-1791 yılları arasında yayınlandı. Kürtlerin içinde, Kürtçe yayıncılık tarihi 1898 yılında Kürdistan gazetesi ile başladı, ardından Türkiye, Irak ve daha birçok yerde pek çok dergi ve gazete çikarıldı, ancak 1946 yılına kadar çocuklara özel bir gazete çıkarılmadı. Bu tezde çocuk yayıncılığı Sivore Dergisinin iletişim dili incelendi. Dergi özel bir dergi olarak çocuklar için yayınlanıyor. Dergide yer bulan konular dil açısından analiz edildi. Kürtçe çocuk yayıncılığında derginin ve dergide yayınlanan çalışmaların rolünü işaret etmek amaç edildi. Bu çalışma önsözü takiben, giriş ve sonuç olarak iki bölümden oluştu. Giriş bölümünde amaç ve izlenen yol-yöntemden bahsedildi. Tezin sınırları belirtildi, açıklamalar ve kullanılan kaynaklar tanıtıldı. Bu tez iki bölümden oluşmakta, birinci bölümde genel hatlarıyla çocukların anlama biçimleri, çocukluk ve çocuk yayıncılığı incelendi. Devamında dünya çocuk yayıncılığı tarihinin eski ve yeni dönemi kısaca araştırıldı. Akabinde Kürdistan Bölgesinde çocuk yayıncılığını serencamından bahsedildi. Bu çerçevede Türkiye, Suriye ve İran' da özel çocuk yayınları da bu bölümde yer buldu. Sonra kısaca edebi konular üzerinde duruldu, özellikle çocuklar için eser yayınlayan yazarlar ve kitaplarının isimlerinden bahsedildi. İkinci bölümde Sivore Dergisi geniş bir biçimde tanıtıldı. Bu bölümde derginin tarihi ve içeriğinden bahsedildi. Detaylı bir biçimde derginin devam edebilmesine vesile olan kurum, yürütücü ve yazarlardan bahsedildi. Sonra dergide çıkmış yazıları analiz ettik ve derginin 233 sayısında çıkmış bütün yazıları bir tablo şeklinde sıraladık. İkinci bölümde Sivore Dergisinin iletişim dili pratik bir biçimde incelendi. Derginin dili cümleler bakımından yorumlandı ve bu bölümde cümlelerin içerik ve kurulum açısından incelendiği iki bölümden oluştu. Sonra derginin dili pratik açıdan iki başlık altında incelendi: birinci bölüm Sivore Dergisinde Latin harfleri ile imla kurallarının öğretimi ve ikinci olarak İngiliz dilinin öğretimi. Anahtar kelimeler: Yayıncılık, Çocuk Yayıncılığı, Çocuk, Çocukluk, Kürtçe Çocuk Dergileri, Sivore Dergisi

Browse

Browsing Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi by Language "ku"