Hasan Reşit Tankut (his Life, Political Activities and Studies To Define the Turkish Revolution)

Abstract

Hasan Reşit Tankut (1891-1980) siyasetçi, bürokrat ve dil heveslisi yönleriyle Cumhuriyet döneminin önde gelen aydınlarından biridir. Atatürk'e yakın bir aydın olan Tankut, erken Cumhuriyet yıllarında yaptığı dil çalışmaları, farklı etnik ve dini kimlikleri Türk üst kimliği üzerinden tanımlayan görüşleriyle, önemli bir dil heveslisi ve antropolog olarak da tanınmaktadır. Cumhuriyet Türkiye'sinin ilk yıllarından itibaren bürokrasi, siyaset ve akademide aldığı görevleri, kaleme aldığı eserleri ve yazıları ile Türk inkılâp ideolojisinin toplumda kabul görmesinde mühim etkileri olmuştur. Mülkiye Mektebinden mezun olan Tankut, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde birçok görev ve hizmette bulunmuştur. Bu görev ve hizmetleri: Birinci Dünya Savaşı süresince Çanakkale, Galiçya ve Sina cephelerinde Süvari Subay, Millî Mücadele yıllarında Tokat'ta Kuvayımilliyeci, Niksar, Artova ve Erbaa kaymakamlıkları, İstanbul Emniyet Müdür Yardımcılığı, Millî İstihbarat Teşkilatı Kurucu Üyesi, Türk Ocakları Doğu İlleri Genel Müfettişi, Mülkiye Müfettişi, Cumhuriyet Halk Partisi milletvekilliği, Parti İdare Kurulu Üyeliği, Parti Müfettişi, Türk Dil Kurumu kurucu üyeliği ve Genel Sekreteri, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesinde akademisyenlik şeklindedir. Türk siyasetinde fiili yirmi dokuz yıl geçiren Tankut, ulus-devlet anlayışını güçlendiren devrimlerin ateşli bir savunucusu olmuştur. Cumhuriyet ideolojisini; Türk Ocakları ve Halkevlerinde yaptığı çalışmalarda, gazete ve dergilerdeki yazılarında, verdiği derslerde, katıldığı ulusal ve uluslararası etkinliklerde anlatmaktan geri kalmamıştır. Türk tarihi ve Türk dili üzerine yaptığı toponomik, etnolojik ve antropolojik çalışmalarıyla fikir sahasında iz bırakan Tankut, özellikle dilbilim sahasındaki çalışmalarıyla, Güneş Dil Teorisi'ne önemli katkıları olmuştur. Tankut, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e geçiş sürecini ve aynı zamanda tek partili yıllardan çok partili yıllara uzanan tarihsel gelişmeleri yaşayarak şahitlik etmiştir. Bu yönleriyle her alanda ciddi bir değişim ve dönüşümü vadeden Cumhuriyet dönemi inkılâplarına bizzat tanıklık ettiği gibi bazen de bu değişimin içinde görev alarak inkılâp sürecinin önemli bir paydaşı olmuştur. Atatürk'e duyduğu güçlü hissiyat onu, Cumhuriyetin kuruluş felsefesine son derece bağlı biri yapmıştır. Seksen dokuz yıla sığdırdığı yaşamı boyunca taviz vermeden savunduğu ve bağlı olduğu Cumhuriyet ülküsüne sadık kalmaya ve hizmet etmeye devam etmiştir. Bu çalışmanın amacı; ailesi, mizacı, eğitim yılları, bürokraside, siyasette üstlendiği görevleri ve yazdığı eserleri ışığında bir İnkılâpçı aydını bugüne taşımaktır. Hasan Reşit Tankut'un monografisi ile yaşadığı dönemin siyaset, sosyo-kültürel ve düşün hayatının detaylı bir incelemesi ve analizini yapmaktır.Hasan Resit Tankut (1891-1980) is one of the leading intellectuals of the Republican period with his politician, bureaucrat, historian and linguist. The strong feeling he felt for Atatürk made him very committed to the founding philosophy of the Republic. Since the first years of the Republic of Turkey, with his works on political, social and cultural topics, he has provided important services for the acceptance of the Republican ideology in the society. Tankut has left a mark in the field of ideas with his studies on Turkish history and Turkish language. Tankut, who was an intellectual, bureaucrat and politician close to Atatürk, was also known as an important ideologist and anthropologist with his language studies in the early Republican period. With these aspects, Hasan Resit Tankut closely witnessed the transition process from the Ottoman Empire to the Republic, as well as historical developments ranging from single-party years to multi-party years. Tankut personally witnessed the Republican era reforms that promised a serious change and transformation in every field, and sometimes became an important stakeholder in this change. Tankut continued to be loyal and serve the ideal of the Republic, which he defended and adhered to throughout his 89-year life. The aim of this study; To carry a Republican intellectual to today in the light of his family, social environment, years of education, bureaucracy, politics, the duties he has undertaken and the works he has written. Hasan Resit Tankut's monograph is to make a detailed examination and analysis of the political, socio-cultural and intellectual life of the period in which he lived.