Seyahatnamelerin Tarihsel Bilgi Kaynağı Olarak Kullanımı Üzerine Bir Deneme: Venedikli Bir Tüccarın Van Şehri Hakkındaki Anılarını Okumak

Abstract

Bu araştırma, Venedikli bir tüccarın XVI. yüzyılın başında Halep’ten Tebriz’e yolculuğu sırasında uğradığı Van şehrine dair notlarının analiz edilmesini ihtiva etmektedir. Seyyah, Van Gölü kıyısından başlayarak, Akdamar Adası, Gevaş ve son olarak Van’a ulaşmış ve buraların coğrafi şekilleri ile fiziki ve demografik yapılarını betimlemiştir. Van ile ilgili anlatıları, Van’a hükmeden Zahid Bey ile Şah İsmail’in kumandanlarından kaleyi teslim almaya gelen Behram Bey arasında gerçekleşen çatışmaya dair detaylarla son bulmaktadır. Seyyahın bahse konu yerlere ve hadiseye dair aktarımlarını diğer kaynaklarla (temelde Evliya Çelebi Seyahatnamesi ile) karşılaştırmalı olarak incelemek araştırmanın esasını oluşturmaktadır. Araştırmanın ortaya koymuş olduğu sonuçlara istinaden, seyyahın notlarında yer alan bilgilerin mukayeseli olarak incelendiğinde tarihsel karşılıklarını bulmak mümkün olmuştur. Van Kalesi’nin Safeviler tarafından ele geçirilmesine dair notlar, başka hiçbir yerde bulunmaması nedeniyle, seyahatnameyi dönemin yegane kaynağı haline getirmektedir. Bu açıdan bakıldığında Venedikli tüccarın seyahatnamesinin kaynak değerinin arttığı söylenebilir. Bu araştırmada Venedikli bir tüccarın notlarının tarihsel bilginin kaynağı olarak karşılaştırmalı bir tarihsel metotla kullanılabileceğinin vurgusu yapılmıştır.