Göllerin Kentsel Termal Konfor Üzerine Etkisi:Van Gölü Örneği

Abstract

İnsanlar tarih boyunca iklim koşullarını göz önünde bulundurarak yerleşim alanlarını belirlemiş; özellikle büyük su kütlelerinin çevresindeki kıyı bölgeleri, ılıman iklim koşulları, tarım ve hayvancılığa elverişlilikleri ile ekonomik potansiyelleri nedeniyle öncelikli tercihler arasında yer almıştır. Ancak, son yüzyılda hız kazanan kentleşme ve yapılaşma süreçleri, bu bölgelerin doğal işlevlerini yitirmesine neden olarak kentsel ısı adalarının oluşumu ve mikro ölçekte iklim değişiklikleri gibi çeşitli olumsuz etkilere yol açmıştır. Bu çalışmada, büyük bir su kütlesi olan Van Gölü'nün, Van ili özelinde hem bölgesel hem de mikro ölçekte iklim koşulları ve kentsel termal konfor üzerindeki düzenleyici etkileri analiz edilmiştir. Bölgesel ölçekte, göle kıyısı olan ve iç kesimlerde yer alan ilçelere ait uzun yıllara dayalı iklim verilerinin analiz edilmesi ile elde edilen Fizyolojik Eşdeğer Sıcaklık (FES) değerleri temel alınarak zamansal ve mekânsal analiz haritaları oluşturulmuştur. Mikro ölçekte ise, Van Gölü'ne farklı uzaklıklarda ve farklı kentsel dokulara sahip beş lokasyonda, 2024 yılı boyunca 1.5 metre yükseklikten meteorolojik veriler toplanmış; ENVI-met mikroiklim modeli kullanılarak iki lokasyon için yaz ve kış mevsimlerine ait toplam 36 farklı iklim uyumlu tasarım senaryoları gerçekleştirilmiştir. Senaryo sonuçlarına göre; birinci lokasyonda bitki örtüsünün %50 oranında azaltıldığı iklim uyumlu tasarım senaryosu 7'nin, yaz aylarında öğle saatlerinde FES değerini 0.7 °C azaltmış, rüzgâr hızını 0.4 m/s artırmış; kış aylarında ise hava sıcaklığını öğle saatlerinde 0.7 °C yükseltmiş, FES değerini saat 10:00'da ve 12:00'de 1.7 °C artırarak olumlu sonuçlar verdiği tespit edilmiştir. Bu nedenle söz konusu bu senaryo, iklimle uyumlu potansiyel uygulama senaryosu olarak değerlendirilmiştir. İkinci lokasyonda, su yüzeyinin eklendiği Senaryo 5'in; yaz aylarında hava sıcaklığını 1.1 °C azaltırken, kış aylarında sıcaklığı gün içerisinde 2.2 °C ile 8.3 °C arasında artırmış; FES değerlerini 1 °C ile 1.5 °C arasında yükseltmiş, rüzgâr hızında ise %7.2 oranında azalma sağlamıştır. Ayrıca, bitkilendirmenin %75 oranında olduğu iklim uyumlu tasarım senaryosu 7,'nin; yaz aylarında öğle saatlerinde FES değerlerini 0.9 °C ile 1.2 °C arasında düşürerek başarılı sonuçlar vermiştir. Bu iki senaryo da öncelikli iklim uyumlu tasarım senaryoları arasında değerlendirilmiştir. Bu çalışma, Van Gölü'nün hem bölgesel hem de mikro ölçekte kent iklimi ve termal konfor üzerinde önemli bir iklim düzenleyicisi olarak rolü olduğunu ortaya koymaktadır. Özellikle kıyı bölgelerinde, yazın serinletici, kışın ise ısıtıcı etkiler oluşturarak mikroiklim koşullarını iyileştirdiği tespit edilmiştir. FES analizleri ve ENVI-met simülasyonları, bitki örtüsü yoğunluğu ve su yüzeyi varlığının termal konfor üzerinde belirleyici etmenler olduğunu göstermiştir. Bu bulgular, sürdürülebilir ve iklime duyarlı ii kentsel açık alan tasarımlarında su ve bitki unsurlarının stratejik biçimde kullanılmasının önemine işaret etmektedir.Throughout history, humans have determined their settlement areas by taking climatic conditions into account; in particular, coastal regions surrounding large bodies of water have ranked among the primary preferences due to their temperate climate conditions, suitability for agriculture and animal husbandry, and economic potential. However, the rapid urbanization and construction processes that have accelerated over the past century have caused these areas to lose their natural functions, leading to various adverse effects such as the formation of urban heat islands and micro-scale climate changes. In this study, the regulatory effects of Lake Van—a large body of water—on both regional and micro-scale climatic conditions and urban thermal comfort, specifically in the context of Van province, were analyzed. On a regional scale, temporal and spatial analysis maps were created based on the Physiological Equivalent Temperature (PET) values obtained through the analysis of long-term climatic data from districts located along the lake's coast and in inland areas. On a micro-scale, meteorological data were collected throughout the year 2024 at a height of 1.5 meters from five locations at varying distances from Lake Van and with different urban textures; for two of these locations, a total of 36 climate-adaptive design scenarios were implemented for both summer and winter seasons using the ENVI-met microclimate model. According to the scenario results, in the first location, climate-adaptive design Scenario 7—where vegetation cover was reduced by 50%—was found to decrease PET by 0.7 °C and increase wind speed by 0.4 m/s during midday in summer, while in winter, it increased air temperature by 0.7 °C and PET by 1.7 °C at 10:00 and 12:00, producing positive results. Therefore, this scenario has been evaluated as a potential climate-adaptive application scenario. In the second location, Scenario 5, which included the addition of a water surface, reduced air temperature by 1.1 °C in the summer, while in winter it increased temperature throughout the day by between 2.2 °C and 8.3 °C. It also increased PET values by 1 °C to 1.5 °C and decreased wind speed by 7.2%. Moreover, climate-adaptive design Scenario 7, which involved 75% vegetation coverage, successfully reduced PET values by between 0.9 °C and 1.2 °C during midday in summer. Both of these scenarios have been considered among the priority climate-adaptive design scenarios. This study demonstrates that Lake Van plays a significant role as a climate regulator at both regional and micro scales with regard to urban climate and thermal comfort. It was determined that especially in coastal areas, the lake improves microclimatic conditions by creating cooling effects in summer and warming effects in winter. PET analyses and ENVI-met simulations have shown that vegetation density and the presence of a water surface are key determinants of thermal comfort. These findings iv highlight the importance of strategically using water and vegetation elements in the design of sustainable and climate-sensitive urban open spaces