Sabitlik ve Değişkenlik Arasında Belagat Terimleri

Abstract

Her ilmin kendisine has bir terminolojisi vardır. Her bilim dalındaki ilim adamları, kendi alanlarındaki bilimsel terminolojiyi geliştirmeye oldukça fazla önem vermişler ve zamanla ulema arasında bu konuda bir ittifak hâsıl olmuştur. Bu terimlerin geliştirilmesindeki amaç, bu disiplinleri kolaylaştırmak, ilmi konuları sınırlamak ve ilkelerini açıklığa kavuşturmaktır. Zira ıstılahlar, ezberlemeyi kolaylaştırır ve manayı daha açık hale getirir. Bu durum ilim adamları ve araştırmacıların ilgili konuları tasavvur edip anlamalarını kolaylaştırır. Terimler, gecenin karanlığında yol gösteren yıldızlar gibidir. Çünkü ıstılahlar, anlamı tarif eder, anlam ise tefekkürün esasını teşkil eder. Aynı zamanda kavramlar, bilgiye ulaşmanın da en önemli araçlarından biridir. Nitekim bu durum “Kavramları anlamak, ilmin yarısıdır.” şeklinde ifade edilmiştir. Çünkü kavram, anlam olgusunu ifade eden bir kelimedir. Bilgi ise birbirleriyle irtibatlı anlamlar bütününe tekabül etmektedir. Bu nedenle ilimlere ilişkin terminolojinin vaz edilmesi, kaçınılmaz ve gerekli olmuştur. Kavramların gelişiminin sadece çağımıza özgü olmayıp tarihin derinliklerine kadar dayandığını da belirtmek gerekir. Istılah ifadesi, İslam'ın gelişinden itibaren bilinmektedir. Bunun delili, cahiliye dönemindeki birçok kelime ve lafızların, İslam’dan sonra yeni anlamlar kazanması ve İslami terminolojiye uygun bir muhtevaya bürünmüş olmasıdır. İlmi ıstılah olgusunun vaz edilmesinin ehemmiyeti sebebiyle bu çalışmada, ıstılah olgusunu tanımlamaya, vaz’ın sebeplerine ve önemine temas etmeye çalıştım. Bu çalışmanın çerçevesini belagata dair ıstılahlar ile sınırlandırdım. Bu kavramlar ise kinâye, ihtibâk ve tecâhülü’l-ârif kavramlarıdır. Çalışmada mezkûr kavramlar tanımlanacak, her birisine dair örnekler sunulacak, anlamlarının sabit ya da değişken olup olmadığına temas edilecektir.