Hadim Devlet Anlayışı Çabasına Bir Örnek: Van ve Mülhakatındaki Hapishanelerde İyileştirme Gayretleri

Abstract

Bir arada yaşama kültürünün temelleri olan işbirliğini ve işbölümünü tehdit edenleri tenkil, te’dib ve tecrid vb. müeyyideler ile cezalandırma düşüncesi hapishane kurumlarının ihdasına sebep olmuştur. Bu kurumların kurgusu ise yaptırım yetkisine sahip siyasal otoritenin hususiyetlerine göre kurumsallaştırılmıştır. Osmanlı özelinde mezkûr kurumsallaşma sürecinin seyr ü seferi, bahse konu tespitin bir temsilidir. Beylik döneminin dengeci politikaları, tenkile dayalı yaptırımları, İstanbul’un fethiyle dillendiren emperyal iddialar te’dibe istinad müeyyideleri, ıslahat asrı devlet yapılanması ise tecridi telkin eden teskin cezaları ön plana çıkarmıştır. Devletin hususiyetlerine ilişkin yaşanan değişimlerin ceza sistemindeki hasılatının son perdesi olan hapishaneler, Van vilayeti özelinde tasvir edilmeye çalışılmıştır. Araştırmada dönemler arası bir karşılaştırma yapılarak hapishane sisteminin ortaya çıkışına ve bu sistemin Amerika ve Avrupa’daki örnekleri dikkate alınmış, nasıl güncellendiğine ilişkin uzunca bir mukaddime sonrasında mezkûr birikimin Van vilayeti özelinde uygulanma çabalarına yoğunlaşılmıştır. Bu yoğunluk, arşiv vesikaları başta olmak üzere konu hakkında kaleme alınmış araştırma eserler, makaleler ve tezler üzerinden anlaşılır kılınmaya çalışılmıştır.