Rasim Özdenören’in Gül Yetiştiren Adam’ında Kültürel Yabancılaşmaya Karşı Geleneksel Tepki

Abstract

Rasim Özdenören (d. 1940), gençlik yıllarından itibaren yazmaya başladığı hikâyelerinin pek çoğuna Anadolu'nun köy ve kasabaları ile buralardaki toplumsal yaşayışı konu edinir. Uzun bir hikâyeden oluşan Gül Yetiştiren Adam'a hâkim temalar, geleneğin temsilcisi olan kişi (Gül Yetiştiren Adam) ile modern bireyi temsil rolünde gerçek kimliğinden uzaklaşmış birinin (Sitare) hayatları etrafında sunulur. Eserde öne çıkan yabancılaşma teması, gençlerin toplumsal değerleri umursamazlıkları ve giderek ait oldukları millî kültürden kopmaları çerçevesinde ele alınır. Yazar, taşrada yaptığı gözlem ve edindiği izlenimlerden yararlanarak kaleme aldığı bu eserinde insanın sosyal ve kültürel aidiyetleri yanı sıra evrensel yanlarını öne çıkarmaktadır. Gül Yetiştiren Adam'ın iç hesaplaşması da bu çerçevede yaşanır. Anlatıda modernleşme ile başlayan yozlaşmanın toplumdaki yansımalarına, değişen insan ilişkilerindeki izlerine, metropollerde giderek artan ahlakî çöküntüye, toplumsal dayanışmadaki yüzeysel ve samimiyetsiz münasebetlere dikkat çekilir. Eserde sözü edilen \"gül\", bir metafordur; dirilişi, kurtuluşu, öze dönüşü, huzur ve mutluluğu ifade eder. Yerli olmayan sistemlerin yok etmeye çalıştığı fikirler, millî inanç ve idealler, \"gül\" metaforuyla yeniden canlandırılmaya çalışılır. Eski-yeni, yerli-yabancı değerler çatışması bağlamında toplumsal kültürün dünden bugüne değişen yüzüne ışık tutan eser, bireyin zorla modernleştirilmeye çalışıldığı sosyal hayatta bozulmadan, çürümeden kendi gibi ayakta kalma mücadelesinin hikâyesidir. Bu çalışmada Türk kültürünün en önemli yanlarını oluşturan anadil bilinci, isim verme, dinî inançlar, evlilik ve aile kurumu gibi değerlerin modernleşme ile birlikte nasıl kaybolmaya başladığı; söz konusu değerler yitimine karşı verilen mücadelede aydın bakış açısı ile muhafazakâr tepkinin arka plânı tespit edilmeye çalışılacaktır