Toprak, Bitki ve Koyunların Kanında Bazı İz Elementlerle (Cu, Mo, Zn, Co, Mn) Sülfat (So4) Miktarlarının Araştırılması

Abstract

Bu çalışmada Van ili ve ilçelerinde toprak, çayır ve meralardan alı-nan ot ve koyunlardan sağlanan kan serumlarında Cu, Mo, Zn, Co, Mn iz elementleri ile anorganik sülfat $(SO_4)$ miktarları tesbit edildi ve bunlar arasındaki bazı korelasyonlar araştırıldı. Örnekleme noktası olarak saptanan Van'ın 8 ilçesine ait toplam 80 köyden toprak ot ve kan örnekleri alındı. Toprak, bitki ve kan serumu örneklerinde iz elementler Shimadzu 680 Model Atomik Absorpsiyon Spektrofotometresi'nde tayin edildiler.Anorganik sülfat miktarı ise türbidimetrik olarak yapıldı. Van ili genelinde topraktaki çeşitli parametrelere ait ortalama değerler Cu: 2,10±0,16 ppm, Mo: 6,20±0,71 ppm, Co: 0,26±0,03 ppm, Zn: 0,67±0,16 ppm, Mn: 12,34+2,21 ppm, SO4: 9,01+0,91 ppm, Cu:Mo: 0,34:1; bitkilere ait ortalama değerler Cu: 2,05±0,02 ppm, Mo: 6,77±1,59 ppm, Co: 0,07±0,01 ppm, Zn: 1,64±0,20 ppm, Mn: 9,23±1,61 ppm, SO4: 1076,61±56,29 ppm, Cu:Mo:SO4: 1:3,3:525; kan serumundaki parametrelere ait ortalama değerler de Cu:85,45±6,64 ($\\mu$ g/100 mi, Mo:20,58±l,37 ($\\mu$ g/100 ml/Co:2,69±0,30 $\\mu$ g/100 ml, Zn:25,48±4,44 $\\mu$ g/100 ml, Mn:0,13±0,02 ($\\mu$ g/100 ml, ve SO4: 84,38±2,75 ppm olarak bulunmuştur. Van genelinde topraktaki Cu miktarı ile kandaki Cu değerleri arasında pozitif (r=0,281, p<0,01), topraktaki SO4 ile bitkideki Mn arasında pozitif (r=0,212, p<0,05), bitkideki Cu ile kan serumundaki Co arasında negatif (r=-0,238, p<0,05), bitkideki SO4 ile bitkideki Co arasında pozitif (r=0,230, p<0,05), kan serumundaki Cu ile kan serumundaki Mn arasında pozitif (r=0,257, p<0,05), kan serumundaki Co ile kan serumundaki Zn arasında pozitif (r=0,271, p<0,05) bir korelasyon gözlenmiştir. Öte yandan bitkideki Cu:Mo oram ile kan serumundaki Cu miktarı arasında negatif (r=-0,609, p<0,01) ve bitkilerdeki Mo:SO4 oranı ile kandaki Cu miktarı arasında da pozitif (r=0,252, p<0,05) korelasyon tesbit edilmiştir. Sonuç olarak otlardaki Cu, Co, Zn ve Mn elementlerinin miktarları yetersiz, Mo miktarı ise oldukça fazla bulunmuştur. Gerek topraktaki Cu:Mo oranı ve gerekse bitkilerdeki Cu:Mo:SO4 oranı literatürde belirti-len optimal ölçülerden sapma göstermiştir. Bu durum karşısında yörede özellikle Cu, Zn, Mn ve Co elementleri yönünden gizli noksanlıkların mevcut olabileceği, zamanla bu noksanlıkların aşikâr hale dönüşebileceği, böylece hayvanlarda önemli sağlık sorunları, üreme bozuklukları ve verim düşüklüklerine paralel olarak ekonomik kayıplar meydana gelebileceği kanısına varılmıştır. Güdümlü projelerle daha kapsamlı araştırmaların yapılması, sorunlar tam olarak ortaya konup, çözüm yolları bulununcaya kadar, yetiştiricilerin iz element notsanlığı riskini azaltmak üzere önlemler alması gerektiğine inanılmaktadır.