Van Yöresinde Üretilen Sütlerde Aflatoksin M1 Oluşumu ve Nedenlerinin Araştırılması

Abstract

Aflatoksinler bazıları önemli karsinojenik potansiyele sahip bir grup mikotoksinlerdir. Gıda ve yem maddelerinde çok rastlanan aflatoksin Bl, B2, Gl ve G2 formlarıdır. Sütte ise sadece aflatoksin Bl'in hidroksi türevi olan aflatoksin Mİ'e rastlanmaktadır. Aflatoksin Mİ, Uluslararası Kanser Araştırma Enstitüsü (IARC) muhtemel insan kanserojeni maddeler arasında (Grup 2B) tanımlanmıştır. Bu nedenle de, sütün özellikle hassasiyeti yüksek olan çocuk ve bebek grubunun temel gıda maddesi olduğu dikkate alındığında çok büyük bir öneme sahiptir. Bakırcı (2001) tarafından, ince tabaka kromatografisi ve gözle mukayeseye dayalı bir metot kullanılarak yapılan bir çalışmada, Van yöresinden 3 aylık bir periyot içinde alman 90 adet süt örneğinin %90'ının aflatoksin Mİ içerdiği ve %44'ünün de yasal sınırların üzerinde olduğunun belirtilmesi üzerine bu çalışmaya gerek duyulmuştur. Bu çalışmanın ana teması analiz güvenirliliği olmuştur. Bu amaçla sütte aflatoksin Mİ tayininde en son geliştirilen, kollaboratif olarak test edilerek validasyonu tamamlanmış ve prensip olarak immünosorbent kolon ile numune temizleme, ve floresans dedektörle teşhise dayanan bir sıvı kromatografisi yöntemi kullanılmıştır. Cihazın bakım ve kalibrasyonu ile analiz yapacak personelin eğitimi TÜBİTAK Ankara Test ve Analiz Laboratuarında (ATAL) sağlanmıştır. Personel cihaz ve metodun başarısı referans örneklerle test edilmiştir. Süt örnekleri tüm Van'ı temsil edecek şekilde tüm ilçelerde, doğrudan üreticiden, iki yaz (hayvanlar merada) ve iki kış (hayvanlar ahırda) olmak üzere 4 dönemde alınmıştır. Analiz edilen toplam 203 çiğ süt örneğinin 8 adedinde 0.010 ppb ve yukarı düzeyde aflatoksin Mİ'e rastlanmıştır. Bu örneklerde bulunan miktar 0.05 pbb yasal limiti aşmamaktadır. Bu çalışmanın sonuçlarına dayanılarak Bakırcı (2001) tarafından belirtilenin tam aksine Van yöresinde süt üretiminin bir aflatoksin problemi ile karşı karşıya olmadığı söylenebilir. Bu çalışmada ayrıca sütlerde genel bileşenler de tayin edilmiştir. Bu amaçla toplanan örneklerin 199 adedi kullanılmıştır. Tüm örneklere ait ortalama değerler : kurumadde %12.269, kül %1.512, özgül ağırlık 1.032, yağ %3.45, toplam azot %0.565 protein %3.601 olarak bulunmuştur.