Çaldağ-manisa (Batı Anadolu) Lateritik Ni-co Yatağındaki Skandiyum Zenginleşmesinin Ön Çalışması

Abstract

Skandiyum, biyomedikal araştırmalardan elektroniğe kadar çeşitli uygulamalarda yüksek talep gören en değerli kritik metallerden biridir. Lateritik Ni-Co yatakları skandiyum (Sc) aramaları için başlıca hedefler olarak kabul edilir çünkü Sc bozuşma sırasında kalıntı ve ikincil zenginleştirme yoluyla konsantre olarak, 100 ppm'e kadar ulaşabilir ve potansiyel bir yan ürün haline gelebilir. Bu çalışmada, Batı Anadolu'daki Çaldağ lateritik Ni-Co yatağının iki farklı ocağındaki bozuşmamış ana kayaçlarda ve çeşitli laterit zonlarında Sc dağılımı incelenmiştir. Hematit ocağında, serpantinit protolit ortalama 10,3 ppm Sc içeriği gösterirken, orta-üst limonit zonunda ~66 ppm'e kadar ulaşan önemli bir zenginleşme görülmektedir. Bu serpantinit protolitine kıyasla altı katlık bir artışı temsil etmesine rağmen, maksimum Sc konsantrasyonları (53,6-65,7 ppm) yan ürün Sc potansiyeline sahip diğer nikel lateritlere (~100 ppm) kıyasla nispeten düşüktür. Bu düşük konsantrasyon, serpantinleşmiş peridotit protolitin başlangıçtaki düşük Sc içeriğine ve lateritleşme sonrası tektonik aktiviteye bağlanmaktadır. Buna karşılık, Güney ocağında protolitte daha yüksek başlangıç Sc içeriği (~13 ppm), ancak limonit zonunda daha düşük ortalama Sc içeriği (~6,4 ppm) sergilenmektedir; bunun olası nedeni Sc barındıran minerallerin yüksek oranda deforme olmuş ocak içindeki alterasyon ve ikincil bozuşma süreçleri tarafından lateritleşme sonrası çözünmesidir. Bulgular, Çaldağ yatağının limonit zonlarında ~66 ppm'e kadar Sc konsantrasyonları sergilemesine rağmen, Ni üretiminin yanı sıra bir yan ürün olarak Sc potansiyelinin sınırlı olduğunu göstermektedir. Çaldağ yatağındaki ve Türkiye'deki diğer lateritik yataklardaki Sc dağılım mekanizmalarının daha iyi anlaşılabilmesi için daha detaylı mineralojik ve jeokimyasal araştırmalar yapılması önerilmektedir.