Mimar Sinan’ın Şehzade, Süleymaniye ve Selimiye Camii’leri Pencere Alınlık Düzenlemelerinde Malzeme-teknik ve Süsleme

Abstract

Osmanlı mimarisinin mihenk taşları olarak görülen üç abideyi kendi yaşamının safhaları şeklinde nakleden Mimar Sinan’ın pencere alınlık düzenlemelerindeki süsleme anlayışı üzerine pencere alınlık düzenlemeleri bu araştırmaya konu edilmiştir. Mimar Sinan’ın inşa ettiği eserde belli bir alanda kullandığı malzeme-teknik ve süsleme çeşitliliği üzerine gözlemler yapılmıştır. Bu gözlemler pencere alınlıklarında süsleme çözümlemeleri, süsleme programlarının oluşumları ve köken bilgileri üzerine yoğunlaştırılmıştır. Şehzade Camii’nde ablaq tekniği ile ortaya çıkan uygulamalar, Süleymaniye Camii’nde geleneksel çini uygulamaları olarak karşımıza çıkmaktadır. Selimiye Camii’nde ise gerek geleneksel çini kullanımı gerek ablaq kullanımının bütünleştirildiği görülmektedir. Osmanlı mimarisini besleyen Anadolu Selçuklu ve II. Beylikler dönemi eserleri konu çerçevesinde incelenmiştir. Bunun yanı sıra Mimar Sinan’ın sanat üretimindeki etkenler de araştırılmıştır. Erken Osmanlı döneminde kullanımı belirlenen pencere alınlıklarının klasik dönemde gelişimi ile Mimar Sinan’ın bu uygulama alanına kattığı yenilikler incelenmiştir. Osmanlı mimarisinin prestij yapısı konumunda olan camilerde, mimari süslemenin diğer eserlere oranla daha yoğun olduğu ve süsleme kompozisyonları ile süsleme programları ön plandadır. Bu öncüller, çağdaşlar ve Mimar Sinan’ın eserleri içerisinde, üç yapı kapsamında değerlendirme yapılmıştır. Şehzade, Süleymaniye ve Selimiye Camii’lerinde yapılan yerinde gözlemlerde pencere alınlıklarında kullanılan süsleme kompozisyonlarının sınıflandırılması yapılmıştır. Takiben farklı kompozisyonların plan üzerinden kullanım yerleri ve sıklıkları belirlenmiştir. Bunun sonucunda süsleme programları planlar üzerine işlenmiş ve kurgusu oluşturulmuştur. Çalışmada incelenen eserlerdeki pencere alınlıklarındaki malzeme ve teknikte, ablaq tekniğinin renkli taş ve kalemişinin malakari gibi tespit yanlışları detaylı bir biçimde anlatılmış ve belgelenmiştir. Mimar Sinan’ın eserlerinde yapının mimari öğelerini aşmayan süsleme, gelişkin görünüm ve malzeme-teknik yanında yapının tamamlayıcı bir unsurudur. Pencere alınlıklarına uygulanan süsleme kompozisyonları, belirlenen çerçeveler içerisinde bir şiirin yerleştirilmiş farklı mısraları gibidir. Yapının bütünselliği açısından tamamlayıcı bir öğedir