Sivil Din ve Politik Din Kavramlarına Teorik Bir Bakış

Abstract

Bu çalışmada son dönemlerde sosyoloji ve din sosyolojisinin temel konularıarasına giren sivil din ve politik din teorileri ele alınmaktadır. Gerek sivil dingerekse politik din kavramları genellikle din-toplum ve din-devlet arasındakiilişkilerin niteliği bağlamında başvurulan kavramlardır. Günümüzde politika vedin arasındaki ilişkileri ele alan çalışmalar artık tek bir akademik alan ilesınırlandırılamayacak ölçüde genişlemiş olsa da burada sosyolojik bir perspektifile konuya yaklaşılmaya çalışılmıştır. Her ne kadar literatürde, genel itibarla, sivildin kavramı din-toplum veya din-devlet ilişkilerinde bir doğallığa, kendiliğindengelişen bir toplumsal duruma işaret ettiği için daha çok demokratik ve liberalrejimlerin bir niteliği; politik din ise, tam tersine, bir dayatmaya, öncedentasarlanan politik bir ajandaya gönderme yaptığı için otoriter ve totaliterrejimlerin bir niteliği olarak karşımıza çıksa da, iki kavram arasında bir netliğinbulunmadığı dolayısıyla konuyla ilgili tartışmaların devam ettiği bilinmektedir.Bu çalışmanın temel amacı bu iki kavram arasındaki belirsizliğin giderilmesinekatkı sunmaktır. Bu çerçevede, çalışmada sivil din ve politik din kavramlarınıntarihî arka planına inilmeye gayret edilmiş, aralarındaki belirsizliğin nedenleritespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca her iki kavrama ilişkin yapılan eleştiriler venedenleri üzerinde durulmasının yanı sıra, onların arasındaki farklılıklar vebenzerlikler, karşılaştırmalı bir bakış açısıyla ortaya konulmaya çalışılmıştır. Buyönüyle çalışmamız, söz konusu iki kavramın sınırlarını, kullanım alanlarını,işaret ettikleri toplumsal durumları, benzer ve farklı yanlarını ortaya koymahedefindeki çalışmalara, kendi ölçeğinde, katkı sunmayı hedeflemektedir.