Ticareti Yapılan Ruscus Türlerinin Türkiye'deki Durumunun İncelenmesi

Abstract

Zengin bir bitki örtüsüne sahip olması nedeniyle uzun yıllardan beri Türkiye bitkileri üzerinde çalışmalar yapılmaktadır. Öte yandan tedavide kullanılan Türkiye bitkilerinin ticaretinin doğadan sökülerek yapıldığı da bilinmektedir. Bu şekilde bitkilerin doğadan elde edilerek kullanılması ve bu miktarın çok yüksek olması doğal denge üzerine olumsuz etkisi nin olacağı da bir gerçektir. Ruscus aculeatus' un toprak altı kısımları hem tedavide nemde hormon yarı sentezinde kullanılan maddeleri taşıması nedeniyle ilaç sanayiinde kullanılmaktadır. Türkiye' den 30 yıldır elde edilen Radix Rusci aculeati droğu yurt dışına satılmaktadır. Bu miktar yıllara göre değişmekle birlikte ortalama kuru ve temizlenmiş kök olarak 900 ton kadardır. Bunun yaş kök karşılığı da 4500 ton olmaktadır. Bu denli yüksek miktarın doğadan sökülmesinin doğal populasyona olumsuz etkisi olmaktadır. 1982-1990 yıllan arasında sokum yapılan Terme' de bugün Ruscus populasyonu bu sokum alanlarında yok olmuştur. Benzer durum Adapazarı Karasu ilçesinde de görülmektedir. Burada sokum işleminin traktör ile yapılması nedeniyle kumlu topraklarda populasyonun tahrip olduğu ve gençleşmenin de meydane gelmediği tesbit edilmiştir. Bunun dışında elle sokum yapılan alanlarda örneğin Balıkesir, Çanakkale, Bursa, Aydın , Osmaniye, Adana, Hatay, Hendek, Düzce ve Bafra'da populasyonda azalma olmasına rağmen kısmen gençleşme görülmüştür. Bu bölgelerde şimdilik bir tahribat tesbit edilmemiştir. Türkiye' de yetişen Ruscus türlerinin toprakaltı ve topraküstü kısımlarında ruskogenin miktarı ITK ve YBSK yöntemiyle incelenmiştir. ITK sonuçlarına göre Türkiye'de yetişen R.hypoglossum (kök) dışındaki bütün türlerin topraküstü ve toprakaltı organlarında Ruskogenin tesbit edilmiştir. YBSK sonuçlarına göre Ruskogenin yönünden en zengin tür 022kh kodlu Ruscus aculeatus var. angustifolius kökü (% 0.3206) olup bunu % 02843 ile 021 hh kodlu ekstre izlemektedir. Ruskogenin yönünden en fakir tür % 00334 ile R. hypoglossum (041kh kodlu ekstresi) dur. Bunun yanında etken madde olan ruskogeninin toplanan yere bağlı olarak değiştiği de saptanmıştır. Örneğin Ruscus aculeatus var. angustifolius ' un farklı yerlerden toplanan 022kh ve 021kh kodlu ekstrelerde bu miktar sırasıyla % 0.03206 ve %0.02314 olarak bulunmuştur.