Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Doğu Avrupa’nın Siyasi Dönüşümünün Bölgesel Bir Analizi: Otoriter Yönetimler ve Demokratikleşme Çabaları

Abstract

Bu çalışma, Soğuk Savaş sonrası dönemde temel olarak Rusya Federasyonu, Ukrayna, Moldova ve Beyaz Rusya’da meydana gelen siyasi gelişmelere odaklanarak, Doğu Avrupa’daki siyasi dönüşüm süreçlerinin bölgesel bir analizini yapmayı amaçlamaktadır. Analiz, Doğu Avrupa’nın en temel dinamiklerinden birisi olan Rusya’nın bölge ülkeleri üzerindeki siyasi, ekonomik ve askeri etkileri dikkate alınarak yapılmaktadır. Bu çerçevede, makalenin temel argümanı, Soğuk Savaş sonrası dönemde Doğu Avrupa ülkelerinin demokratikleşme bakımından oldukça sınırlı bir gelişim göstermiş olmaları ve bu durumun temelnedeninin Rusya’nın siyasi, ekonomik, askeri ve kültürel birtakım araçlarla bölge ülkelerinin iç ve dış politikalarını doğrudan etkileme yetisine sahip olmasıdır. Bölge ülkelerinden özellikle Rusya ve Beyaz Rusya’da komünizm sonrası dönemde demokratik dönüşüm süreçleri ciddi bir ilerleme kaydetmemiştir. Bu iki ülkede, otoriter eğilimli yönetimler varlıklarını devam ettirmişlerdir. Ukrayna ve Moldova ise, diğer iki ülkeye nazaran demokratik dönüşüm açısından bir çaba içerisinde olmuşlar ancak bu ülkeler de özellikle dış politikada yön tercihleri bakımından Batı ile Rusya arasında kalmaktan ve Rusya’nın bu ülkeler üzerinde siyasi, ekonomik, askeri, kültürel, sosyal ve tarihsel faktörlerle şekillenmiş etkileri nedeniyle demokratikleşme konusunda kayda değer bir ilerleme sağlayamamışlardır. Özellikle Ukrayna’nın ortak milli bir kimlik ve ulus bilinci tesis edememesi; buna ek olarak 2014’de Kırım’ın kaybedilmesi ve ardından da ülkenin doğu bölgelerinde bir iç çatışma ortamının oluşması; Moldova’da ise ayrılıkçı Transdinyester sorunu ve Moldova’da bulunan Sovyet döneminden kalma Rus askerleri ve askeri mühimmat nedeniyle bu iki ülkenin bu sorunlarla uğraşırken gerçek anlamda bir demokratikleşme sürecine yoğunlaşmaları çok mümkün olmamıştır. Ukrayna ve Moldova, Rusya’nın bölgeyi ve bu ülkeleri domine etme amaçlı politikaları nedeniyle içte demokratik konsolidasyonu gerçekleştirme konusunda başarılı olamamışlardır. Rusya’nın bölge ülkeleri üzerindeki etkisi ve kontrol kurma isteği, bölge ülkelerinin iç ve dış politikalarında oldukça kırılgan yapılara sahip olmaları sonucunu doğurmuştur.