The Origin of Salep and Orchids Vicinity of Van

Abstract

Van salebinin elde edildiği iller olan Van, Bitlis, Hakkâri, Siirt'te salep elde edilişi, elde edilişte kullanılan türler, yöntemleri ve bunun yanında bölgede bulunan orkideler, yayılışlar, tahrip edilen orkideler araştırma amacımızı teşkil etmiştir. Yapılan araştırmalar sonucunda Van-Gevaş ilçesinin Altınsaç ve İnkaya köyleri ile Hakkari-Şemdinli ve Yüksekova ilçelerine bağlı köyler ve Siirt-Ziyaret beldesi olmak üzere dört merkezde salep elde edilmektedir. Ayrıca kaçak yollardan K. Irak'tan salep girişi de araştırmalarımız sonucu ortaya çıkmıştır. Bu merkezlerde salep elde etme yöntemleri ve salep elde etmede kullanılan orkide türleri tespit edilmiştir. Van-Gevaş ilçesinin Altınsaç ve İnkaya köylerinde Dactylorhiza romana ssp.georgica, Orchis pinetorum, Orchis tridentata, Orchis spitzelii, Orchis collina, Orchis simia, Orchis coriophra, Orchis anatolica, Anacamptis pyramidalis ve Ophrys transhyrcana türlerinden salep elde edilmektedir. Hakkâri-Şemdinli ilçesinde ise Dactylorhiza romana ssp.georgica, Orchis pinetorum, Orchis tridentata, Orchis papilionacea, Comperia comperiana, Ophrys strausii, Orchis coriophora, türleri ve Çayır salebi olarakda Dactylorhiza umbrosa ve Orchis palustris türleri kullanılmaktadır. Yüksekova ilçesinin köylerinde çayır salebi elde edilen orkide türleri Dactylorhiza umbrosa, Orchis pallustris, Orchis pseudolaxiflora ' dır. Siirt'te salep elde etmede kullanılan türler Dactylorhiza romana ssp.georgica, Orchis simia, Orchis anatolica, Orchis pinetorum, Orchis tridentata, Orchis coriophora, Ophrys transhyrcana, Ophrys holocerica, Ophrys phrygia, Ophrys schulzeii,, Anacamptis pyramidalis türleridir. Çayır salebi için ise Dactylorhiza umbrosa ve Orchis palustris kullanılmaktadır. Bu dört ilde (Van, Bitlis, Hakkari, Siirt) yapılan çalışmalar sonucu Orchis, Ophrys, Dactylorhiza, Cephalanthera, Anacamptis, Himantoglossum, Epipactis, Comperia, Serapias, Limodorum, Platanthera olmak üzere 1 1 cinse ait 35 orkide türü tespit edilmiştir. Salep elde etmek amacıyla her yıl milyonlarca orkide tahrip edilmektedir. Bu tahribat çayır salebi elde edilen orkide türlerine nazaran özellikle dağlık bölgelerde toplanan yumrulu orkideleri tehlikeye sokmaktadır. Anahtar kelimeler: Salep, Orkideler, Flora, Van, Bitlis, Hakkâri, Siirt, Türkiye.

Our aim comprised to clarify, the species used for production of salep, production methods and the other orchids growing in the area, distrubution of species, and destruction of orchids in Van, Bitlis, Hakkari, Siirt. As a result of the research salep is being obtained in the Altınsaç and İnkaya villages (Van-Gevaş), villages of the Şemdinli and Yüksekova (Hakkâri) and Ziyaret district (Siirt). In addition, our research showed that salep is being imported from illegal ways from North Iraq as well. The methods and the species used to obtain salep in these areas have also been determined. In the Altınsaç and İnkaya villages, salep is obtained from Dactylorhiza romana ssp.georgica, Orchis pinetorum, Orchis tridentata, Orchis spitzelii, Orchis collina, Orchis simia, Orchis coriophra, Orchis anatolica, Anacamptis pyramidalis and Ophrys transhyrcana. In Şemdinli district, Dactylorhiza romana ssp.georgica, Orchis pinetorum, Orchis tridentata, Orchis papilionacea, Comperia comperiana, Ophrys strausii, Orchis coriophora and for meadow salep Dactylorhiza umbrosa and Orchis palustris have been used for obtaining salep. In the villages of Yüksekova disctrict, Dactylorhiza umbrosa, Orchis palustris and Orchis pseudolaxiflora have been used for obtaining meadow salep. The species used to obtain salep in Siirt are Dactylorhiza romana ssp.georgica, Orchis simia, Orchis anatolica, Orchis pinetorum, Orchis tridentata, Orchis coriophora, Ophrys transhyrcana, Ophrys holocerica, Ophrys phrygia, Ophrys schulzeii, Anacamptis pyramidalis For meadow salep, the species of Dactylorhiza umbrosa and Orchis palustris are used. In the research area 35 orchids species are found belonging to Orchis, Ophrys, Dactylorhiza, Cephalanthera, Anacamptis, Himantoglossum, Epipactis, Comperia, Serapias, Limodorum, Platanthera genera. Every year millions of orchids are being destructed to obtain salep in the research area. This destruction especially endangers the orchids growing in mountain ous areas compared to the species growing in meadows. Key words: Salep, Orchids, Flora, Van, Bitlis, Hakkari, Siirt, Türkiye. m