Ez-zehebü'l İbrîz Adlı Eseri Çerçevesinde Abdurrahmân Es- Se'âlibî ve Dilciliği

Abstract

Bu çalışmada, Abdurrahmân es-Se'âlibî'nin ez-Zehebü'l-İbrîz adlı eserinde dil konusunda göstermiş olduğu gayretleri inceleme konusu yapılmıştır. Müellifin söz konusu kitabı Kur'ân-ı Kerîm'in ihtiva ettiği kavram ve terimlerini geniş çaplı değerlendirme konusu yapan önemli kaynaklardan sayılmaktadır. Bu yüzden kitap birçok dil bilimcinin görüşlerini aktarması yönüyle bu sahada oldukça zengin bir muhtevaya sahiptir. Kelimelerin kökeni, vezni, iştikakıyla beraber ibdâl (harf değişimi) idgam ve hazf gibi konulardan da söz eden müellif sözü edilen kuramlar perspektifinde gerek kelime gerekse harflerin kullanış tarzlarını da detaylı bir şekilde ele alır. Çalışma, önsöz ve girişten sonra dört bölümden oluşmakta olup sonunda sonuç ve kaynakçaya yer verilmiştir. Tezin giriş bölümünde Abdurrahmân es- Se'âlibî'nin kısaca hayatı ele alınmıştır. Birinci bölümde kullanmış olduğu kaynaklar ve dilbilgisi bağlamında izlediği metot üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde, imâle, idgam, işbâ, hemzenin tahkiki ve teshili gibi Se'âlîbî'nin dilbilgisi bağlamındaki fonetik görüşleri aktarılmıştır. Üçüncü bölümde Se'âlîbî'nin sarf (kelime bilgisi) hakkındaki görüşlerine yer verilirken dördüncü bölümde nahiv (cümle bilgisi) hakkındaki yaklaşımlarına değinilmiştir. Abdurrahman es-Se'âlîbî'nin ez-Zehebü'l-İbrîz adlı eseri ayetlerin tefsiriyle birlikte birçok kavram ve terimin tanımını içermesi, özellikle Arapların konuşma üslubu ve lehçeleriyle dolu olması hasebiyle bir nevi sözlük mahiyeti taşımaktadır. Bu kitabın özelliklerinden biri, müellifin kelimelerin sadece bir yönünü ifade etme ve analizini yapmakla yetinmemesi ve inceleme konusu yaptığı kelimeleri içerisinde sadece sahih olanı tercih ettiği görülmektedir.Kimi zaman da sadece nahivcilerin görüşlerini nakletmekle yetinen müellif -ki bunun birçok örneğini görmek mümkün- bu görüşlere herhangi bir müdahale ve hangisini tercih ettiğini belirtmeden konuyu kapatır. Bu anlamda Abdurrahmân es- Se'âlibî'nin bilgili bir araştırmacı ve harika bir müfessir kimliğine sahip bir şahsiyet olduğu söylenebilir. Nitekim araştırma esnasında kendisinin geniş çaplı ve çok yönlü bir bilgiye haiz olduğu ilk başta göze çarpmaktadır. Nüzul sebepleriyle birlikte Kur'ân-ı Kerîm'in farklı kıraatlerinden zaman zaman dayanak gösteren Se'âlîbî, bazen hadislere de müracaat ederek murad edilen mananın eksiksiz ve doğru anlaşılması noktasında üstün bir gayret ve çaba içerisine girerek kendisini fazlasıyla ispatlamıştır.The subject of my thesis will be (Abd al-Rahman al-Tha'alabi and his linguistic efforts in his book (Al Dahab Al ebriz) in the Interpretation and Parsing of Some Verses of the Holy Book). The Book of (Al Dahab Al ebriz) is one of the books that is concerned with expressing the Qur'anic vocabulary and its linguistic aspects, deals with its semantic manifestations, its linguistic uses and the interpretation of the vocabulary of strange meanings, and from this rich field With the linguistic phenomena, often shows the opinion s and utterances of scholars about them, and often followed by the discussion of the origin of words as well , their weight and derivation, and what happens in them in terms of substitution, overturning, insertion or deletion, and often mentioning the languages contained in them,and the nature of the research required to be in four chapters preceded by an introduction then Preface, then a conclusion. The introduction included the importance of the research, the reasons for choosing the topic and its methodology, and then the research plan. The preface is a brief study was presented on the life of al-Tha'alabi, and then the first chapter devoted for linguistic sources and his approach to dealing with linguistic issues. The second chapter was held regarding the field of morphology for Thaalabi, His discussion included the following: tilt, elision , saturation, probing ,facilitation of hamza, and substitution. In the third chapter, it dealt with the field of derivation for al-Tha'albi, so it included structures of sources , derivation, And the fracturing groups, and in the fourth chapter, the grammatical issues and the syntax were taken, so its discussion included deletion, submission and delay, and shifting between prepositions from one another. In the conclusion the result of the thesis is recorded which: Al-Thaalabi is considered one of the prominent scholars of linguistics and interpretation, and he is proficient in language and peculiar interpretation of Quranic vocabulary, with insight into the jurisprudence of Arab languag es and their secrets. The book 'Al-Dhahab Al-Azraq' is considered one of the valuable books, as it contained interpretation and meanings of verses and a definition of linguistic vocabulary. It could be considered a linguistic dictionary full of Arab languages and dialect. oldukça farklı açı ve irab veçhiyle beraber değerlendirmeye tabi tutmasıdır. Bazen ilgili kelime hakkındaki taşıdığı kanaati belirten müellifin, bazen de birçok görüş One of the advantages of this book is that Al-Tha'alabi is not satisfied with analyzing one side of the word, but rather expresses the word and comes with all the different analyzing of it, sometimes he comes with his opinion preferring it, and sometimes he prefers among the opinions of the more correct analyzing.For a grammatical issue, he is satisfied with. presenting the opinions of grammarians, and often does not interfere in favoring one issue over another, and there are many examples. Al-Tha'albi, although he is a fluent jurist and a great interpreter, through studying his method of dealing with the reciting , his enrichment of knowledge and his broad knowledge by invoking the Qur'anic reciting and he has various and valuable instructions in that, sometimes he needs to recite by theorizing from Qur'anic verses, and others resort to invoking the noble prophetic hadith and the language of the Arabs and directing it with meaning Interpretation and reasoning of the reasons for the sending down .