Architecturel Works in Birecik Between XIII-XX. Centuries

Abstract

XIII-XX. YÜZYILLAR ARASINDAKİ BİRECİK'TEKİ MİMARİ ESERLERMuhammet KURUCUYüzüncü Yıl ÜniversitesiSosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim DalıTez Yöneticisi: Yrd. Doç. Dr. Şahabettin Öztürk463 Sayfa-2006ÖZETŞanlıurfa ilinin güneyinde, il merkezine 83 km., Gaziantep'e 63 km. uzaklıkta olanBirecik ilçesi 850 km'lik yüz ölçümüne sahiptir. Anadolu ve Mezopotamya arasındaki yolüzerinde stretejik önemli bir noktada konumlanmıştır. Yazılı kaynaklarda ilk kez adına Asurkaynaklarına rastlanan Birecik'te günümüze kadar birçok medeniyete ait izler görülmektedir.Yüksek Lisans Tezi çalışma konusu olan ?XIII-XX. Yüzyıllar Arasındaki Birecik'tekiMimari Eserler? kapsamında Birecik ilçe merkezinde bulunan, camiler, mescitler, hamamlar,hanlar, kaleler, sur kapıları, evler, kamu yapıları, sokak kabaltıları ve değirmen çalışılmıştır.Bu araştırma sonunda Birecik ilçesinin merkezinde toplam 49 adet mimari eser tespitedilmiştir. Bu eserlerin ilçe merkezinde bulunmakta olup Birecik'te ayakta kalmayıbaşarabilmiş mevcut eserlerdir. İncelenen yapıların dağılımı şöyledir. 8 cami, 3 mescid, 12türbe, 3 hamam, 2 han,1 imalathane, iç kale ve dış kale surları, 4 sur kapısı, 6 ev, 2 kamuyapısı, 4 sokak kabaltısı ve 1 değirmendir.Çalışmanın ilk aşamasına, doküman ve kaynak toplamakta başlanılmıştır. Buçerçevede bölge ile ilgili bugüne kadar yayınlanan tüm eserlere ulaşılmaya çalışılmıştır.Ardından tez kapsamında 2005 Mayıs ayında bölgede arazi çalışmalarına başlanılmış, buçalışmalara 2005 Temmuz, 2006 Haziran ve 2006 Temmuz aylarında devam edilmiştir.Araştırmalar sonucunda Birecik merkezinde tespit edilen mimari eserlerin fotoğrafları vediaları çekilmiş ve tümünün rölöve ölçümleri alınmıştır.Elde edilen bilgiler ışığında ilk olarak Birecik `in coğrafi konumu ve tarihçesihakkında kısaca bilgi verilmiştir. Tezin katalog bölümünde yazılar türlerine göre ayrılarakçeşitli başlıklar altında tanıtılmıştır. Değerlendirme bölümünde yapılar eldeki veriler ışığındakendi aralarında benzerleri ile ve bölgedeki diğer benzer yapılar ile karşılaştırılmıştır. Sonuçbölümünde yapıların genel bir tarifi ve özelliklerinden bahsedildikten sonra varılan sonuçkısaca belirtilmiştir.Birecik'teki mimari eserlerde en çok kesme taş malzeme kullanılmış olup bununyanında ahşap, briket ve azda olsa tuğla malzemeye de yer verilmiştir. Süslemeler taşsüslemeler olup, bitkisel, geometrik desen motifli, kabara, mukarnas ve yazı karakterlidir.İlçedeki mimari eserlerde Memlüklu ve Türk sanatlarının yanı sıra bölgesel ve yöreselözelliklerde göze çarpmaktadır.Birinci derecede kentsel sit alanı ilan edilen ilçenin mimari eserleri hakkında uzunyıllar önce çeşitli araştırmalar yapılmasına rağmen günümüz çerçevesinde eserlergüncelleştirilmiş son halleriyle detaylı olarak ele alınmış, şimdiye kadar yayınlanmamışdetaylı rölöve çizimlerine yer verilmiştir.ABSTRACTARCHITECTUREL WORKS IN BİRECİK BETWEEN XIII-XX. CENTURIESKURUCU, MuhammetMsc, Art HistoricalSupervisor: Assoc. Yrd. Doç. Dr. Şahabettin ÖZTÜRKOctober, 2006, 462 pagesBirecik district, which is in the North of Şanlıurfa city, 83 km. and Gaziantep city, 63km. away from city, center has 850 km² surface area. As the district is situated and thecaravan join road of Anadolu and Mezopotamya it has a very important strategical importace.İn Birecik, whose name was firstly faced in the written sources of Asur, there aremany traces belonging to different civilizations from the past up to the present time in thestudy of this mastering thesis titled ``Architectural Works in Birecik?? all the architecturalWorks in the centre of district such as castles, mausoleum, Turkish baths, mosques, gravestones, soap structure, khans, houses, grinder, street elements and were investigated.As a result of the study; it is determined that there are totally 49 architectural Works inthe Birecik centre. Most of there are in the city centre. There are one castles, 3 Turkish bath,12 mausoleum, 1 soap structure, 8 mosques, 4 city wall door, 2 hotels, 6 old houses, 4 streetelement, 2 public building and 1 grender.As a firs step, I started by picking sources and documents up. I tried to search all theboks which have been published until now. I began to observe the area in 2001 August. Icontinued until 2002 April. At the end, I took photographs and measurements of all thearchitectural Works which I could find during the surface investigation.According to the knewledge, I first gave a short information about the geographicalposition and the history of BİRECİK. İn the catalogue of the theses, all the Works werecategorized according to their types and tried to be explained under different titles.İn the evaluation chapter; the works were compared with the similar ones anotheramong themselves end with the other similar works that exist in the region according to theirtypes. İn the last chapter, after a general definition of the Works were given and talked abouttheir characteristic features, the achieved result was shortly stated.Mostly stone materials were used, besides wood and brick materials in thearchitectural Works in Birecik. The decorations on the Works are stone ornaments with thechacter of geometrical, vegetal, stalactites and writing.On the architectural Works in the city, not only the arts of Turkish, or Christian existbut also local and regional properties are striking.These architectural Works are declared very important historical buildings and takenunder protection- But these Works have never been examined in detail and most of themhaven?t been taken place in the architectural literature.