Şair Arşî’nin Nesîmî’nin Gazellerine Nazîreleri

Abstract

Hurûfîlik, XIV. yüzyılın İran’ında ortaya çıkan İslam temelli mistik bir akımdır. Bu akım, kurucusu Fazlullah Esterâbâdî’nin Timurlular tarafından idam edilmesinden ve takipçilerine baskı yapılmasından sonra Hindistan, Suriye, Irak, Mısır ve Anadolu’ya yayılmıştır. Hayatını kurtarmak ve Hurûfîlik düşüncesini yaymak üzere Anadolu’ya gelen Hurûfîlerin en önemlilerinden biri Nesîmî’dir. Nesîmî, XIV. yüzyıl divan şairidir. I. Murad döneminde Bursa’ya kadar gelmiş, propagandalara başlamıştır; ancak o, Hurûfî olmasından dolayı Anadolu’da benimsenmemiştir. Bu yüzden çok geçmeden Halep’e gitmiş ve faaliyetlerini burada sürdürmüştür. Nesîmî, gerek samimi üslûbu ve gerek şiirindeki yetkinlik sebebiyle divan şairlerini etkilemiştir. Bununla beraber, Nesîmî’den en çok etkilenenler, onunla aynı inancı ve düşünceyi paylaşanlar olmalıdır. Bu çalışmada, XVI. yüzyıl Osmanlı sahası divan şairlerinden Hurûfî Arşî’nin şiirlerinde Nesîmî etkisi biçim ve içerik açısından incelenecektir. Bunun için, Arşî’nin Nesîmî’nin gazellerine yazdığı nazireler tespit edilmiş ve inceleme bu şiirler üzerinden yapılmıştır. Araştırma yöntemi olarak literatür taraması ve şerh yöntemi kullanılmıştır.