Evaluation of Knowledge, Attitudes, and Practices of Pharmacists Towards Celiac Disease

Abstract

En yakın ve kolay ulaşılabilen sağlık çalışanları olan eczacıların hasta danışmanlık hizmetlerinin sunumunda eczacıların bilgi birikimi ve tutumu gibi unsurlar önemli rol oynamaktadır. Hasta danışmanlığının önem arz ettiği hastalıklardan birisi de çölyak hastalığıdır. Ancak, literatürde yer alan çalışmalar incelendiğinde gerek ülkemizde gerekse dünya genelinde eczacıları, eczacılık uygulamalarını ve çölyak hastalığını birlikte ele alan, konuyu psikometrik açıdan ele alan çalışma sayısının oldukça kısıtlı olduğu görülmüştür. Bu tez çalışması ile temel olarak serbest eczacıların çölyak hastalığına yönelik bilgi, tutum ve uygulamalarını değerlendirerek hem literatürdeki bu boşluğun kapatılması hem de toplum sağlığına katkı sunulması amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda literatürde yer alan ilgili çalışmalardan yola çıkılarak serbest eczacıların çölyak hastalığına yönelik bilgi, tutum ve uygulamalarını içeren bir ölçme aracı tasarlanmıştır. Ölçme aracı Türk Eczacılar Birliği bünyesindeki 54 Bölge Eczacı Odasına kayıtlı toplum eczacılarına internet üzerinden uygulanmıştır. Elde edilen veriler betimleyici istatistiksel analizlere ve açıklayıcı faktör analizine (AFA) tabi tutulmuştur. AFA sonucunda çölyak hastalığına yönelik bilgi, çölyak hastalığına yönelik tutum, çölyak hastalarına yönelik danışmanlık uygulamaları ve çölyak hastalığına yönelik mesleki gelişim uygulamaları olmak üzere 4 faktör elde edilmiştir. Toplam varyansın %70,343'ünü açıklamakta olan faktörlerin Cronbach alfa değerleri 0,794-0,935 arasında hesaplanmıştır. Araştırmada elde edilen sonuçlar bir bütün olarak değerlendirildiğinde serbest eczacılarının çölyak hastalığında danışmanlık yapmaya yönelik olumlu tutum sergiledikleri ancak bilgi birikimi ve uygulama açısından bazı eksikler olduğu tespit edilmiştir. Faktör skorları üzerinde demografik bulguların etkilerini görmek üzere yapılan ANOVA sonucunda ise, çalışma yılı yüksek olan ve daha fazla çölyak hastasıyla karşılaşmış olan eczacıların çölyak hastalığına yönelik bilgi birikimlerinin daha yüksek olduğu, daha olumlu tutum sergiledikleri ve uygulamalara daha sık yer verdikleri tespit edilmiştir. Bu bağlamda, eczacıların bu konuda bilgi birikimi ve farkındalıklarını arttırmak için gerek lisans eğitiminde gerekse meslek içi eğitim programlarında çölyak hastalığına ilişkin konulara daha fazla yer verilmelidir. Ayrıca ilaç ve ilaç dışı ürünlerin glüten içeriği bilgisine ulaşılmayı hızlandıracak yazılım programlarının, akıllı etiketleme sistemlerinin geliştirilmesi gibi multidisipliner çalışmalarla eczacıların çölyak hastası bireylere sunacakları danışmanlık hizmetlerinin kalitesinin arttırılabileceği düşünülmektedir.Elements such as the knowledge and attitude of pharmacists play an important role in the presentation of patient counseling services of pharmacists, who are the closest and most easily accessible health workers. One of the diseases that patient counseling is important for is celiac disease. However, when the studies in the literature were examined, it was seen that the number of studies that dealt with pharmacists, pharmaceutical practices, and celiac disease together, both in our country and around the world, was quite limited. This thesis study aims to fill this gap in the literature and contribute to public health by evaluating the knowledge, attitudes, and practices of community pharmacists for celiac disease. For this purpose, a measurement tool including the knowledge, attitudes, and practices of community pharmacists for celiac disease has been developed based on the relevant studies in the literature. The measuring tool was applied over the internet to community pharmacists registered in 54 Regional Pharmacist Chambers within the Turkish Pharmacists Association. The data obtained were subjected to descriptive statistical analysis and explanatory factor analysis (EFA). As a result of the EFA, 4 factors were obtained: information on celiac disease, attitude towards celiac disease, counseling practices for celiac patients, and professional development practices for celiac disease. The Cronbach alpha values of the factors that explain 70.343% of the total variance were calculated between 0.794 and 0.935. When the study results were evaluated as a whole, it was determined that community pharmacists had a positive attitude towards counseling for celiac disease. Still, there were some deficiencies in terms of knowledge and practice. As a result of ANOVA, which was made to see the effects of demographic findings on factor scores, it was determined that pharmacists who had a high working year and encountered more celiac patients had higher knowledge of the celiac disease, had a more positive attitude, and included more frequent practices. In this context, to increase the knowledge and awareness of pharmacists in this regard, more issues related to celiac disease should be included in both undergraduate education and vocational training programs. In addition, it is thought that the quality of consultancy services that pharmacists will offer to individuals with celiac disease can be improved through multidisciplinary studies such as the development of software programs and smart labeling systems that will speed up access to the gluten content of pharmaceutical and non-pharmaceutical products.