Somut Olmayan Kültürel Miras Bağlamında Van’da Reşik (Ayakkabı) Yapma Geleneği

Abstract

Kullanıldığı alanlara göre farklı şekillerde tanımlanan kültür; tarihsel ve toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmak ve sonraki nesillere aktarmak için kullanılan değerlerin tümü şeklinde tanımlanır. Somut olmayan kültürel miras terimi, “somut kültürel miras” çalışmalarının doğal bir sonucu olarak UNESCO’nun “kültür varlıklarının korunması” için yürüttüğü programlar neticesinde ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda somut olmayan kültürel miras toplulukların kimi durumda grupların kimi durumda ise bireylerin kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımlayabildikleri uygulamalar, anlatımlar, bilgiler, temsiller, ritüeller ve bunlara ilişkin inanışların tümünü içerisinde barındırmaktadır. İnsanlık tarihinin bütün yaşamına tanıklık etmiş kadim Anadolu çok zengin bir tarihe ve geleneksel bir kültürel mirasa sahiptir. Bu kültürel mirasın önemli kollarından biri de geleneksel ayakkabıcılıktır. Van, geleneksel ayakkabıcılık üretiminin önemli taşıyıcılarındandır. Van’ın kültürel dokusunun somut bir örneği olan Van’ın yöresel ayakkabısı olan Reşiğin ayakkabı yapım konusu ele alınmıştır. Van’da geçmişi çok eskilere dayanan ve Van’ın kültürel bir değeri olan Reşik (ayakkabı) yapma geleneği, bu geleneğin aktarımı ve geleceğe nasıl taşınması, özellikleri, reşiğin tarihi ve hikayesi ele alınmıştır. Araştırma kapsamında Van’da reşiğin tek üreticisi olan Mecit Emen’in atölyesine gidilerek konu ile ilgili görüşmeler yapılmış, reşiğin yapımında kullanılan malzemeler ve yapım aşamaları fotoğraflarla ve video çekimleriyle belgelenmiştir.