Probability Parameters of Identification Urartian Oral Language

Abstract

Urartu krallığı, yaklaşık olarak M.Ö. 850-600 yılları arasında hüküm sürmüş Eski Yakın Doğu uygarlıklarından biridir. Urartu dili ile oluşturulmuş çivi yazılı belgeler, başta Urartu başkenti Tuşpa olmak üzere krallığın yaşam alanlarında bulunmaktadır. 19. yüzyılın başından itibaren bu yazıtların dilini çözme çabaları devam etmektedir. Özellikle yurtdışından gelen araştırmacılar tarafından ve bazen de bu araştırmacıların kendi ana dilleriyle ilişkilendirilerek yazıtların okunması gerçekleşmiştir. Bu çabalar, Almanca, Rusça, İtalyanca dillerindeki matbu korpuslar (bütünceler) ve en son İngilizce oluşturulmuş dijital bir korpus çalışması ile ortaya çıkmışlardır. Urartu dilinin anlaşılması konusunda önemli bilgiler içermelerine rağmen bu çabaların toplumsal ve dilbilimsel bakış açısından uzaklığı söz konusudur. Araştırmacıların, dönemin ve günümüzün bölge ve etkileşim dillerinden faydalanarak Urartucanın açıklanması konusuna gerektiği gibi değinmedikleri anlaşılmaktadır. Herhangi bir genetik ilişki olmasa bile aynı yaşam alanını paylaşan dillerde etkileşime bağlı olarak yapısal, anlamsal ve işlevsel boyutlarda birçok dilsel geçiş olabilmektedir. Ayrıca bazı yazıt okumalarında dilbilimsel bakış açısından uzaklaşma söz konusudur. Özellikle dilbilgisel bağdaşıklık ve anlamsal tutarlılık konularında sorunlu yazıt okumalarıyla karşılaşılmaktadır. Bunlar da anlam bulanıklığının hâkim olduğu çalışmaların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu nedenle başta yazıtların uzlaşımsal anlamının ve dilbilimsel tutarlılığının ihtiyaç duyulduğu çözümlemeler gerçekleştirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Yazıtlardaki tarihsel, toplumsal ve kültürel bilgiye erişim de böylece daha mümkün hale gelebilecektir. Bu amaçlar doğrultusunda, Urartucanın anlaşılmasında etkin olabilecek temel ve yardımcı değişkenlerin (parametrelerin) belirlenmesine çalışıldı.One of the Old Near Eastern cultures that flourished roughly between 850 and 600 BC was the Urartian monarchy. In the kingdom's settlements, particularly in the Urartian capital Tuşpa, cuneiform writings written in that language can be unearthed. Efforts to decipher the language of these inscriptions have been continuing since the beginning of the 19th century. The inscriptions were read, especially by researchers from abroad, and sometimes in association with these researchers' own native languages. These efforts have emerged with printed corpora in German, Russian, Italian, and most recently a digital corpus in English. It is understood that researchers did not properly address the issue of explaining Urartian by making use of the regional and interaction languages of the period and today. Although they contain important information about understanding the Urartian language, these efforts are far from a social and linguistic perspective.Even if there is no genetic relationship, many linguistic transitions can occur in structural, semantic and functional dimensions depending on interaction in languages that share the same sprachbund. In some inscription readings, there is also a divergence from the linguistic standpoint. Problematic inscription readings are encountered, especially regarding grammatical cohesion and semantic coherence. These have caused studies to become predominately ambiguous in their meaning. It is accepted that analyses should be performed as a result, with a focus on the inscriptions' conventional meaning and linguistic coherence. Access to historical, social and cultural information in the inscriptions will thus become more possible. For these purposes, an attempt was made to determine the basic and auxiliary variables (parameters) that could be effective in understanding Urartian.