Sokrates Öncesi Felsefede Etiğin Yeri ve İmkanı

Abstract

“Sokrates öncesi felsefe” terimi özel olarak Thales, Anaksimandros, Anaksimenes, Pythagoras, Herakleitos, Parmenides, Empedokles ve Demokritos gibi tarihsel olarak Sokrates’ten önce gelen filozoflar için kullanılan bir terimdir. Bu dönem filozofların ve felsefenin ilk kez ortaya çıktığı dönem kabul edilir, çünkü bu dönemde yukarıda sözünü ettiğimiz düşünürler ya da filozoflar kendilerinden öneki Homeros ve Hesiodos gibi ozanlardan farklı olarak soruşturdukları konuyu akılsal bir refleksiyonla, akılsal bir argümanla ele almışlardır. Barnes’ın belirttiği gibi, bu düşünürler onlara ilk filozoflar diyeceğimiz bir şekilde, onlardan önce karşılaşılan ilahi ve insanüstü dogmalar ve tartışılmamış efsaneler yerine, deliller ve akla dayanan argümanlar ortaya koymuşlardır. Bu nedenle Barnes onları “ilk empirik bilimciler” olarak da görür. Elbette Barnes öncesinde, Aristoteles de bu filozoflarla ilgili benzer bir nitelendirmeyi yapar, örneğin Thales’i doğa felsefesinin kurucusu olarak adlandırır. Söz konusu filozoflar bu nitelendirmelere uygun düşecek bir şekilde özel olarak doğayla ilgilenirler. Bunun yanında kozmoloji, astronomi, geometri, etik v.b. alanlarda da felsefi değerlendirmeler yaparlar. Bu filozoflara yönelik tarihsel incelemelere baktığımızda ise, felsefe tarihçilerinin değerlendirmelerinde de “etik” özel bir soruşturma konusu yapılmaz. Bunun temel nedeni ahlakın felsefi incelemesi olan etiği Sokrates ile başlatmamız ve Sokrates öncesi filozofların etik konusunda pek bir şey söylemediklerini düşünmemizdir. Bu hakim ve yaygın kabul karşısında Barnes, Kahn ve Laks kimi istisnalar olmuş, bu felsefe tarihçileri kısa da olsa bu dönemin etiğini bir tartışma konusu yapmışlardır. Bu çalışmanın konusu da bu tarihçilere dikkatle Sokrates öncesi filozoflarda etiğin yeri ve imkanı olacaktır.