Şeyh Said Efendi’nin Türkçe’den Arapça’ya Tercüme Ettiği “tecvid” Üzerine Tespit ve Değerlendirmeler

Abstract

Kur’an-ı Kerim’i güzel ve düzgün okumak için Hz. Peygamber’den (s.a.v) günümüze kadar şifâhî olarak gelen ve yazıya da geçirilen Tecvid, Kırâat ilminin fonetik tarafını ele alan bir alt ilmidir. Öteden beri diğer İslam coğrafyalarındaki medreselerde olduğu gibi Kürtlerin yaşadığı coğrafyada bulunan medreselerde de bu ilim okutulmuş ve buna dair birçok eser kaleme alınmıştır. Ancak son yüzyılda Kürt medreselerinde bu ilme olan rağbet azalmıştır. Kürt medreselerinde ilim tahsil eden alimlerden biri de Şeyh Said Efendi’dir. Şeyh Said Efendi kendisine bağlı olan medreselerde bu ilme önem vermiş ve öğrencilerine bu ilmi okutmuştur. Kürt kardeşlerinin yararlanması için de bu ilimde yazılmış ve Osmanlı medreselerinde İbnü’l-Cezerî’nin el-Mukaddime adlı eserinden sonra en çok okunan ve okutulan Karabaş tecvidini Arapça’ya tercüme etmiştir. Kürt medreselerinde eğitim dili Arapça olduğundan olacak ki Şeyh Said’in de söz konusu tecvidi Kürtçe’ye değil de Arapça’ya tercüme ettiği söylenebilir. Ancak Şeyh Said, hangi tecvidi tercüme ettiğini söylememiştir. Biz de çalışmamızda bu tercümenin aslını ispat etmek için benzer tecvidleri karşılaştırdık ve gerek konu başlıkları olsun gerek konuların muhteviyatı olsun gerekse de verilen örnekler olsun Karabaş ile Şeyh Said’in tercümesinin birbiriyle uyumlu olduğunu gördük. Çalışmamızda söz konusu iki tecvidin yanında Şeyh Said’in tercümesini Türkçe’ye çeviren Abdulilah Fırat ile Karabaş’ı sadeleştiren H. Ali Eser’in eserlerini de inceleyip aralarındaki farklılıkları ve uyumlarını ele aldık. Çalışmamızın sonucunda, Şeyh Said’in tercüme ettiği eserin aslının Karabaş tecvidi olduğuna kanaat getirdik.