16th Century Status of Population and Economic Life in Iskenderiye

Abstract

Arnavutların Skadra İtalyanların Skudari ve Cihannümada İskenderiye tahrir defterlerinde İskenderiye ve İşkodra olarak adlandırdıkları şehir, milattan önce 168'de Roma İmparatorluğu hakimiyetine geçmiş ve İllirya Kralı Geutius'un başkenti olmuştur. Uzun yıllar Roma İmparatorluğu yönetiminde kalan şehir, 13. ve 14. Yüzyılın başlarında Sırp Krallığının eline geçmiş ve 1366-1396 yıllarında Sırp Balşa Hanedanlığına başkentlik yapmış ve 1421'de Venediklilerin eline geçmiştir. Osmanlıların Balkan fütuhatları sırasında 1474 tarihinde Rumeli Beylerbeyi Hadım Süleyman Paşa'nın söz konusu şehri fethetme girişimleri olmuş ise de, başarısızlıkla sonuçlanmıştır. İskenderiye kalesi yüksek ve sarp bir mevkide olduğundan kale kuşatmasında ilk kez yoğun sis ve duman çıkaran yeni bir mermi türü kullanılarak Fatih Sultan Mehmet'in bizzat savaşa iştirakiyle şehir 1479 tarihinde Osmanlı topraklarına dâhil edilmiştir. 1479 tarihinde İskenderiye'nin teslim alınmasıyla Venedikliler'le Osmanlılar arasında yapılan anlaşma Venedik 100.000 duka karşılığında bir borç üstlenecek ve serbest ticaret yapma karşılığında da her yıl Osmanlı Devleti'ne vergi vermeyi de kabul etmiş oluyordu. Fethin akabinde İskenderiye Sancak haline getirilmiştir. Balkanların fethi sırasında bazı bölgeler yoğun bir göç ve iskân hareketine maruz kalıca, iskân politikası gereği boşalmış topraklar şenlendirilmiştir. Savaş sonrası İskenderiye'yi terk eden nüfus yerine kırsal çevreden şehre gelen nüfus istihdam edilerek şehrin İslamlaşma sürecine de katkı sağlamıştır. İskenderiye Kanunnamelerinde \"Ta'rif-i bâc-ı bazar\" şeklinde kayıtlarına göre pazara gelen mallar ve bu malların çeşitliliği ve ticaretin canlılığı tespit edilebilmektedir. Ayrıca, şehrin nüfusu ve iktisadi durumu 1485, 1496 ve 1570 tarihli Tapu-Tahrir defterleri esas alınarak Müslüman ve gayrimüslim nüfus, vergi ve gelir düzeyi ile ahalinin gelir kaynakları ve meslek grupları ele alınarak değerlendirilecektir