Anadolu' Da Volkanizma: Köken ve Tektonikle İlişkiler (Niksar, Reşadiye ve Erzincan)

Abstract

Pliyo-Kuvaterner yaşlı Erzincan havzası içinde oluşan Pliyo-Kuvaterner yaşlı ve felsik bir volkanizmanın tektonik ile olan ilişkisinin anlaşılması için, bu havzayı oluşturduğu bilinen kırıklar uydu fotoğrafları, sayısal arazi modelleri ve arazide incelenerek, bu kırıkların geometrik ve kinematik özellikleri saptanmaya çalışılmıştır. Oluşturdukları yapılarve yer şekilleri açısından yörede yeralan iki kırık sisteminden biri olan Kuzey Anadolu fayı (KAF), diğer kırık sistemini oluşturan Ovacık Fayına (OF) göre daha belirgindir. Daha önceki çalışmacıların da işaret ettiği gibi, KAF için sağ, OF içinse sol yönlü atım arazide fay aynalarının etüdünden, açılma ve sıkışmalı yapıların geometrisinden, uzay resimleri ve sayısal arazi modellerinde de dere yataklarındaki alüvyon malzemesi değişimleri ve yatay veya düşey atımlarla anlaşılmaktadır. Çalışmanın önemli sonuçlarından biri, OF'nin KAF'ın kuzeyindeki ana koluna kadar bir kaç segment halinde ulaşmasıdır. Bu segmentler üzerinde ve hemen yanındai çeşitli topoğrafik değişiklikler, havza temelini oluşturan eski kayaçlarda oluşan faylar, bunların Kuvaterner havza içinde uzanımlarınınn dere yatağı veya fan malzemesi geometrisinde yaptığı değişimler ve volkanik çıkış merkezlerinin bu segmentlerle KAF izi arakesitlerinde oluşması, Ovacık fayının (aktif) bir kırık olduğunu göstermektedir. Yörede yeralan magmatizma olasılıkla bu iki kırık sisteminin etkinliğine bağlı olarak gelişen ve derinde (litosfer ?) basınç düşmeleri yaratan bir yerel tektonik rejim altında üretilmiş olabilir. Stereoskopik uydu resimlerinde, 1992 deprem episantrının (M=6.8) yakınlarında yeralan, KAF'a paralel ve küçük ölçekte olası bir çek-ayır havzasının varlığı belirlenmiştir. Ovacık fayının havzaya ulaşan kollarından en doğuda yeralan segmentte de bir sıkışmalı (restraining bend) gözlenmiştir. Arazi verileri ile bu yapıların incelenmesi bölgenin depremselliği açısından önemli sonuçlar verebilir. Özellikle bu yapının harekete geçmesi, yörede olasılıkla 17842tenberi gelişen sismik boşluğu kapatarak, yeni bir deprem oluşumuna yol açabilir.