Coğrafi İşaretlerin Bölgesel Gelişmedeki Rolü: Van Kahvaltısı Örneği

Abstract

Coğrafi işaret, belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından kökeninin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren işaret olarak tanımlanmaktadır. Coğrafi işaretlerin korunması ve uluslararası başvurularının olanaklı hale getirilmesi 1958 Lizbon anlaşması ve daha sonra Dünya Ticaret Örgütünün Ticaret ile bağlantılı fikri ve sınaî mülkiyet hakları (TRIPS) anlaşmasının 22. ve 24. maddeleri ile oluşturulmuştur. Türkiye’de coğrafi işaretlerin korunmasına 1995 yılında 555 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile başlanmıştır. Bu çalışmada 1995 yılından itibaren Türkiye’de kullanılmaya başlanan coğrafi işaretli ürünün bölgesel ekonomideki katkısını belirlemek amaçlanmıştır. Özellikle küreselleşmenin getirdiği çevresel olumsuzluklar gıda sektöründe bir güven kaygısına neden olmaktadır. Bundan dolayı coğrafi işaretli ürünler, kalitesinin ve güvenliğinin de etkisiyle genel anlamda bu güven kaygısını azaltacak ve gıda piyasasında önemli bir talep oluşturmaktadır. Söz konusu bu talep ekonominin canlanmasında önemli bir araç olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada anket yöntemi kullanılmış olup, 625 anket Van genelinde Kahvaltı işletmeleri, STK’lar ve üniversitelerde uygulanmıştır. Bu çalışmada elde edilen veriler SPSS paket programı ile Parametrik testler olan T-Testi ve ANOVA Testi ile analiz edilmiştir. Yapılan analiz sonuçlarına göre coğrafi işaretleme, turizm potansiyelinin ve coğrafi işaretli ürünlerin pazar marjının artmasının yanında, bölge halkının ekonomik gelişmesine ve işsizliğin azalması gibi ekonomik faktörler üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Aynı şekilde coğrafi işaretlemenin sosyo-kültürel faktörler olan; ürünün popülerliğinin artması, bölgenin kültürel özelliklerinin artması, ürüne yönelik yasal denetimlerin yapılması, ürün için yapılan tanıtımların artması, üretici işletmelerinin grup ilişkilerinin artması, kırsal alandan kente olan göçün azalması, bölgeye olan ziyaretlerin artması gibi faktörler üzerinde önemli etkileri olduğu sonucuna varılmıştır.