In the Light of Archaeological Remain's and Written Document's Spread of Urartian Kingdom To Westward

Abstract

Neolitik Çağdan günümüze değin kesintisiz ve yoğun bir yerleşime sahne olan Doğu Anadolu Bölgesi ve özelde Yukarı Fırat Havzası, ekonomik zenginliklerinden dolayı, tarihsel süreç içerisinde Önasya devletleri arasında savaşlara sahne olmuş ve sürekli el değiştirmiştir. Bu bölgede cereyan eden savaşların ana nedenleri, sık sık tekrar ettiğimiz gibi bölgenin madeni zenginlikleri ile Anadolu içlerine ulaşan ticaret yollarının buralardan geçmesinden kaynaklanmaktadır. Bu bağlamda Urartuların batıya açılımları noktasında, Harput, Palu, Bağın, Mazgirt, Pertek, İzoli, Kaleköy, Burmageçit, Haroğlu, Köşkerbaba, Maltepe yerleşmelerinde önemli kalıntıları günümüze kadar ulaşmıştır.Van Gölü'nün batısındaki ülkeler ile siyasi ilişkiler Urartu krallarından Menua ile gündeme gelir. Bu yayılım noktasında bilgi veren Van ve özellikle de Palu yazıtları Menua'nın asıl amacının Meliteialhe Krallığı'nı egemenlik altına almak olduğunu göstermektedir. Konum olarak Meliteialhe ülkesi, Kuzey Suriye'den Orta Anadolu'ya ve Urartu ülkesinden Akdeniz'e giden yol üzerinde yer alması ayrıca bu ülkenin zengin demir ve bakır madenlerine sahip bir bölgede olmasıyla da sürekli dikkat çeken ve ele geçirilmek istenen bir anahtar bölge durumundadır.Özellikle Elazığ civarındaki Maden ve Ergani'deki bakır yataklarıyla Palu'nun doğusundaki Sivan Maden'deki demir yataklarına sahip olmak Urartu Krallığı içinde büyük bir önem teşkil edecektir. Nitekim bölgenin Asur için de önemli olduğu Asur krallarından I. Salmanasar'ın yöreye yaptığı askeri seferlerden anlaşılmaktadır. Bölgenin ele geçirilmesiyle kazanılacak bu zenginliklerin yanında Kuzey Suriye'nin ve Akdeniz'in yolları da Urartu'nun denetimine geçmiş olacaktı.Kuzey Suriye ve Toroslardaki ekonomik çıkarların Urartu Devleti lehine değişmesi tehlikesinin baş göstermesi sonucu Asur Devleti bu duruma karşı önlem almaya çalışmıştır. Bu noktada Asur kralı III. Tiglat-Pileser Urartu'ya karşı harekete geçerek II. Sarduri ve bağlaşıklarını M.Ö. 743 yılında Halpa'da bozguna uğratmış ve buraları geçici bir süre Asur'a bağlamıştır.

İn general Eastern Anatolia region, particularly upper Eurphrates river-basin permanently had been scene of the war and had changed hands because of it?s economic richness in the between of Near-East Kingdom. Reasons of this war which were realising in that area were that there were some precious mins sourchs and trade?s roads were extending towards the inward Anatolia. Therefore some importent evidences had reached to this time in settlement of Harput, Palu, Bağın, Mazgirt, Pertek, İzoli, Kaleköy, Burmageçit, Haroğlu, Köşkerbaba, Maltepe at point where Urartian?s were being opened by that to wester- ward.Diplomatic connection with kingdoms where were west of the Van Lake appears at the time of Menua who one of the Urartian kings. At this spreading point Van and Palu?s inscriptions showing us that Menua?s main purpose was conquest of Meliteialhe?s Kingdom. This kingdom is very important region and has key position, because it has precious iron and copper mins and had been positioned on the roads which is spreading from South Syria to Middle Anatolia, from urartian Kindom to Mediterrane.Expecially occupation of iron and copper mins where at Elazığ-Maden-Ergani and Sivan Maden were so important for Urartion Kingdom. We understand that this area is very important for Asyrian Kingdom because one of the great Asyrian king I. Salmanasar is frequently marching to this area. Thus, if Asyrians conquers this region will have been that important mins sourchs and South Syria and Mediterrane?s roads. Asyrian Kingdom beganed to take measures againist that economic advantages had changed to benefit of Urartians and this situation beganed to be dangerous for Asyrian. At that point Kingdom of Asyrian III. Tiglath-pileser had started action, had subdued II. Sarduri and his alley in B.C. 743 at Hapla, temprorarly had asigned this area to Asyrian country.