Middle Iron Age Urartu Pottery Found in Muş Tepeköy Mound Salvage Excavations

Abstract

Urartu Krallığı, MÖ 9-7. yüzyıllar arasında Tuşpa merkez olmak üzere Doğu Anadolu'da kurulmuş önemli bir krallıktır. Sınırları; batıda Fırat Irmağı, doğuda İran Azerbaycan'ı, kuzeyde Ermenistan'a kadar olan bölgeyi kapsamaktadır. Urartu Krallarının izlemiş oldukları yayılmacı politikaları sınırlarının bu denli genişlemesinde önemli bir etkendir. Bu yayılmacı politika krallık süresince oldukça fazla sefer düzenlenmesini zorunlu kılmıştır. Düzenlenen bu seferlerden bazıları batıya yöneliktir. Batıya açılan yol güzergahı üzerinde olması nedeniyle Muş Bölgesi Urartu izlerinin açıkça izlendiği önemli bir bölgedir. Tez çalışmamızın konusu olan Tepeköy Höyük, Muş ili Varto ilçesinin 22 km güneyinde, Muş il merkezinin 45 km kuzeyinde yer alır. Höyüğün doğusunda Bingöl Çayı, batısında ise eski Muş-Erzurum karayolu bulunmaktadır. Konumu itibari ile önemli bir lokasyonda yer alan Tepeköy Höyük, Urartu'nun önemli kalelerinden biri olan Kayalıdere Kalesi'nin 5 km kuzeybatısında yer alması ve bölgede yapılan ilk tabakalı höyük kazısı olması açısından önemli bir yere sahiptir. Yapılan kazılar sonucunda höyükte; Orta Çağ, Demir Çağ ve Tunç Çağı tabakalarına ulaşılmıştır. Orta Demir Çağ/Urartu tabakasında ele geçen çanak-çömlekler tezimizin konusunu oluşturmaktadır. Tezimiz kapsamında, ele aldığımız çanak-çömlekler üzerinde yapmış olduğumuz incelemeler sonucunda 158 parça içerisinde beş mal grubu tespit edilmiştir. Bunlar: Kahve-Kiremit Mal, Kiremit Astarlı Mal, Gri-Siyah Mal, Krem Astarlı Mal ve Kahve Astarlı Mallardır. Belirlenen mal grupları, çalışmamız kapsamında istatiksel olarak verilmiştir. Yapılmış olan istatistiksel çalışmalarda her mal grubu içerisinde görülen kapların tipolojik ayrımları yapılıştır. İncelemiş olduğumuz kaplar içerisinde form olarak çanaklar, çömlekler, tabaklar, testiler, bardaklar, kandiller ve minyatür kaplar yer almaktadır. Bu ana tipler kendi içerisinde de farklı formlar sunmaktadır. Tepeköy Höyüğü 2014-2017 ve 2018 yıllarına ait kazılarda ele geçen çanak-çömlekler incelenerek, Orta Demir Çağ/Urartu çanak-çömlek buluntuları değerlendirilmeye ve yayılımı hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır.

The Kingdom of Urartu was one of the important kingdoms established in Eastern Anatolia between the 9th and 7th centuries BC, being the center of Keypa. The expansion policies pursued by the Urartu Kings are an important factor in the expansion of their borders. The boundaries; The Euphrates River covers the west, Iran azerbaijan to the east and Armenia to the north. Mus Region is a very important region because it is on the road route to the west. Some of these expeditions are aimed at the west. This expansionist policy has required a lot of expeditions throughout the kingdom. Tepeköy Mound, which is the subject of our thesis study, is located 22 km south of Varto district of Mus province and 45 km north of Mus provincial center. To the east of the mound is Bingöl River and to the west is the old Mus-Erzurum highway. As a result of the excavations, the mound; Medieval, Iron And Bronze Age layers were reached. The pottery seized in the Middle Iron Age/Urartu layer is the subject of our thesis. Tepeköy Mound, which is located in an important location due to its location, has an important place in terms of being located 5 km northwest of Kayalıdere Fortress, one of the important Fortress of Urartu, and being the first layered mound excavation in the region. As a result of the excavations, layers of the Middle Ages, Iron Age and Bronze Age were reached in the mound. Pottery recovered in the Middle Iron Age/Urartu layer is the subject of our thesis. Within the scope of our thesis, five groups of goods were identified in 158 pieces as a result of our examinations of the pottery we discussed. These main types also offer different forms in themselves. The containers we examined include bowls, pottery, plates, jugs, glasses, lamps and miniature containers as a form. The specified goods groups are statistically given within the scope of our study. In the statistical studies carried out, typological distinctions of the containers seen in each group of goods were made. These are: Coffee-Tiled Goods, Tile Lined Goods, Gray-Black Goods, Cream Primed Goods and Coffee Primed Goods. In the excavations of Tepeköy Mound 2014-2017 and 2018, the pottery was examined and the medieval iron age/Urartu pottery finds were evaluated and information about its spread was tried to be given.