Niğde-misli Ovası Yeraltısuyu Potansiyelinin Araştırılması

Abstract

Niğde-Misli Ovası İç Anadolu Bölgesinin önemli tarım alanlarından birini oluşturmaktadır. Yarı-kurak iklim kuşağında bulunan ovada verimin arttırılması amacıyla yapılan sulu tarım tamamen yeraltısuyu sulamasına dayanmaktadır. Son yıllarda, çekime bağlı olarak gözlenen yeraltısuyu seviyesi düşümü ovada yeraltı su kaynaklarının etkin yönetimi için uygun stratejilerin tanımlanması gereğini ortaya koymuştur. Bu amaç doğrultusunda, Misli Ovasının hidrojeolojik özelliklerinin belirlenmesi ve beslenim-depolama-dolaşım-boşalım ilişkilerini tanımayan bir kavramsal hidrojeolojik modelin oluşturulması hedeflenmiştir. Proje alanı genellikle volkanosedimanter ve volkanik birimlerle kaplıdır. Yaklaşık 1388 km 'lik bir alana sahip olan havzanın orta kesiminde yaklaşık olarak 415 km 'lik bir alan kaplayan geniş düzlükten ibaret olan ova alanı alüvyonla örtülüdür. Alüvyon ve altında bulunan volkanosedimanter birim Misli Ovası akiferini oluşturmaktadır. Havzada yayılım gösteren litolojik birimlerden süzülmeyle gelen ve yüzeysel akıştan beslenim de dikkate alındığında yıllık toplam beslenimin yaklaşık olarak 55 xlO6 m3 olduğu hesaplanmıştır. İzotop içeriklerinden, akiferin beslenme alanının 1300 m ile 1650 m kotları arasında yayılım gösterdiği anlaşılmıştır. Akiferin doğal boşalımı, alanın kuzeybatısında bulunan Gülağaç kaynakları ile olmaktadır. Ortalama boşalımı 1.56 m /s olan kaynakların çıkış kotu 1200 m. dolayındadır. Akiferin kalınlığı, akifer düzlüğünün bir kaldera kompleksinden oluşması nedeniyle değişkendir. Jeofizik çalışmalarından, kaldera çöküntüleri birkaç yüz metre derinliğe sahip olabileceği görülmektedir. Bu türden bir yapı, akiferin büyük hacimli statik bir rezerve sahip olmasını sağlamıştır. Statik rezerv, akifer tabanı ile Gülağaç kaynaklarının kotu arasında bir kalınlığa sahiptir. Akifer birim ile kaynaklar arasındaki hidrolik ilişki, geçirimliliği akifer birimin geçirimliliğinden daha düşük genç bazalt-andezit birimi kanalıyla meydana geldiğinden kaynakların gerisinde bir depolama oluşmaktadır. Yavaş akım nedeniyle bu depolamanın yenilenme süresi de uzun olduğundan burada yarı-statik olarak nitelendirilebilecek ikinci bir rezerv tanımlanabilmiştir. Yıllık veya eklenik yağışlardan meydana gelen beslenmenin oluşturduğu depolama ise dinamik rezerv olarak tanımlanmıştır. Hacimce en küçük olan bu depolama aynı zamanda yenilenme süresi en kısa olanıdır. Suların trityum içerikleri, sığ kuyulardaki yeraltısuyunun birkaç yıllık bir geçiş süresi olabileceğini gösterirken, 150 m'den daha derinden alman yeraltısuyunun günümüzden en az 50-55 yıl önceki yağışlardan beslendiğini ortaya çıkarmıştır. Misli Ovası akiferinde depolanan yeraltısuyunun kalitesi iki kirlenme kaynağının tehdidi altındadır: tarımsal faaliyetler ve sıcak su katkısı. Sulu tarımın yoğun bir şekilde yapıldığı ova akiferinde nitrat yüksek düzeyde bulunmaktadır. Proje alanının güneybatı kesiminde dar bir alanda sıcak su çıkışlarının varlığı, yakın jeolojik geçmişe kadar volkanik faaliyetlerin görüldüğü bölgedeki jeotermik gradyanm yüksek olabileceğini göstermektedir. Misli Ovasi akiferindeki yeraltısuyu potansiyelinin gerek miktar gerekse kalite açısından korunması için oluşturulan kavramsal hidrojeolojik modelin matematiksel bir modele aktarılarak yeraltısuyu akım ve taşımının benzeştirilmesi gerekmektedir.