Doğa-insan İlişkisini Anlamak: Ekolojizm ve Edebiyattaki İzleri

Abstract

Goethe’nin olgunluk seviyesine ulaşan ulusal edebiyatların varacakları bir merhale gibi tasarladığı Dünya edebiyatı (Weltliteratur) kavramı, özellikle son yüzyıldaki gelişmelerle başkalaşıma uğramıştır. Bugün artık, Dünya edebiyatı yerine Küresel edebiyat kavramını kullanmak ve edebiyatı pek çok yönüyle uluslararası bir kültür ve sanat etkinliği gibi düşünmek zorunlu hâle gelmiştir. Küresel edebiyatın başat izleklerinden biri de ekolojidir. Küreselleşmenin doğurduğu çevre kirliliği, organik yaşamın deformasyonu, iklim değişiklikleri, salgınlar, depremler, seller gibi ekolojik sorunlar edebiyatın kadrajına girmiştir. Özellikle sanayileşme faaliyetlerinin son iki yüzyılda hız kazanması, bunu teknolojik gelişmelerin ve dijital icatların izlemesi, paradoksal bir biçimde insanı doğayı hem tükettikçe ilerlediği hem de tükettiği için felakete sürüklendiği dikotomisiyle baş başa bırakmıştır. Ekoeleştiri diye adlandırılan edebî ürünlerin çevre ile olan ilişkisini inceleyen disiplinler arası bir yaklaşımın varlığı da bu güncel süreğen konuların yansımasıdır. Bu çalışmada ekoeleştirinin temel kavramları olan “Element Ekoeleştirisi, Ekofobi, İnsanmerkezcilik, Ekoahlak, Seküler kıyamet, Siborg, Metaverse, Transhuman, Gaia, Biyobölgecilik” ile ana yönelimleri olan “Transhümanizm, Posthümanizm” hem Türk hem de Dünya edebiyatından örneklerle açıklanmıştır. Ekolojizm kuramının iktisattan siyasete, bilimden edebiyata kadar çok geniş bir yelpazede yeni değerler dizisi oluşturduğu tespit edilmiştir. Görünen o ki önümüzdeki dönemde de bilimin, kültürün ve sanatın gündemindeki önemini arttıracak bu kavramların örneklerle somut hâle getirilmesi, bundan sonraki çalışmalara da katkı sunacaktır.