Çevrimiçi Alışveriş Bağımlılığı: Belirtiler, Nedenler ve Etkiler*

Abstract

Teknolojinin insan yaşamını kolaylaştırdığı alanlardan biri de çevrimiçi alışveriş olanağıdır. İnsanların çevrimiçi alışveriş yapma ya da satın alma nedenleri arasında; arama kolaylığı, iyi bir fiyat, çeşitlilik, zaman, kullanışlılık, eğlence, promosyon, dürtü gibi faktörler gösterilebilir. Bazı bireylerde, kontrol edilemeyen satın alma davranışı çevrimiçi alışveriş bağımlılığına neden olmaktadır. Bu çalışmada, çevrimiçi alışveriş yapma nedenlerinin belirlenmesi ve çevrimiçi alışveriş bağımlılığının hedonik alışveriş bağlamında tanımlanması ve betimlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma nitel ve nicel yöntemlerin kullanıldığı karma yöntem ile desenlenmiştir. Nicel verilerin toplanmasında kartopu örnekleme yöntemi ile 105 kişiye ulaşılmıştır. Nitel verilerin toplanması için sık sık çevrimiçi alışveriş yapan bireyler arasından rastgele 18 kişiden açık uçlu sorular ile veriler toplanmıştır. Veriler araştırmacılar tarafından kimi zaman yüz yüze kimi zaman ise İnternet ortamında beş ay süren bir zaman diliminde toplanmıştır. Örneklemin %80'i kadın (84), %20'si (21) erkek ve yaş aralığı 18-55 (ort: 29) arasında değişmektedir. Çalışmada veri toplama araçları olarak açık uçlu soru formu, demografik değişken formu ve Hedonik Alışveriş Ölçeği kullanılmıştır. Nicel verilerin analizinde betimsel istatistikler, t-Testi, ANOVA analizleri ve hedonik alışveriş puanlarının gruplandırılması için iki aşamalı kümeleme analizi kullanılmıştır. Nitel verilerin analizinde ise içerik analizi kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda çevrimiçi alışverişin nedenleri nitel ve nicel bulgular birlikte değerlendirilerek betimlenmiş, çevrimiçi alışveriş bağımlılığının nedenleri de ilişkili kavramlarla tartışılmıştır