Kürt Folkloru ve Diyarbakır Yöresi Masalları

Abstract

Masal, Halk edebiyatı ürünleri arasında en yaygın nesir türlerindendir. Yüzyıllar boyu halkın ortak fikir ve duygu dünyasının imbiğinden süzülüp gelen masallar, muhtelif kalıpların olağan ve olağanüstü güç ve kahramanların yardımıyla teşekkül ederler. Halkın ortak duygu ve düşün dünyasını aktarma görevini üstlenen bu anonim tür, çeşitli konularda hayat dersi vermektedir. Bundan dolayı masal, insanlık tarihinde her zaman eğitimin temel malzemesi olagelmiştir. Masalın amaçlarından biri güzel ve keyifli vakit geçirmek ise; diğeri de şüphesiz bazı yaşamsal konularda öğüt vermektir. Halk Bilimi kapsamında masalların sınıflandırılması ve yayılışı alanında dünya ölçeğinde öteden beri çok değerli çalışmalar yapılmıştır. Biz de bu araştırmamızda söz konusu çalışmalarla birlikte, folklor ürünlerinin derlenip toparlanması konularına kısaca yer verdik. Bununla birlikte derleme çalışmalarında bazı folklor ürünlerinin kendi aralarında ve masallarla karıştırılmaması için bu türler hakkında kısa bilgiler vererek değerlendirmeye çalıştık. Bu minvalde karşılaştırmaya tabi tuttuğumuz edebi ürünleri birbirlerinden ayrıldıkları noktalara vurgu yapmaya çalıştık. Genel olarak dünyada her toplumun folklor ürünlerinin ve masalarının anlatış tarzı üslubu, şekillenişi kendine özgüdür. Araştırmamızda bu bakış açısıyla genelde Kürt Halk edebiyatı, özelde de Halk edebiyatının önemli bir edebî mahsulü konumundaki masallar ile Diyarbakır Bölgesine ait masalların üslup, şekil, içerik, motif ve kahramanlarına ışık tutmaya çalıştık. Kürt Halk Edebiyatında yer alan hoşça vakit geçirmek için 'şevbihêrk' denilen gece toplanmaları ve ozanlık (dengbêj) geleneğinin misyonu ve vizyonu folklorik öğeleri ve masal aktarımı diğer halklarınkinden farklılıklar gösterir. Bu bakımdan halk masal anlatıcısının ozanlık geleneğiyle sıkı bir ilişkisi vardır. Bu araştırmada gerek bazı Kürt folklorcuları ve gerekse bu alanın gönüllüleri tarafından daha önce yapılan derleme çalışmalarını, folklor biliminin ölçülerine göre değerlendirmeye çalıştık. Bununla birlikte sahada yaptığımız pek çok masal derlemelerinden bazı örneklerine de tezin sonunda örnek metin olarak yer verdik. viii Anahtar Kelimeler: Kürt Folkloru, Masal Tasnifi, Masal ve Eğitim İşlevi, Derleme, Diyarbakır Bölgesi Masalları.

Fairy tales are prose and among the most common species of folk literature products. For centuries, the fairy tales passing through the filter of the idea and emotions of the people give life lessons some ordinary and extraordinary power of some moulds and with the help of the heroes and the subjects that serve to transfer this common feeling and think world of the people. Therefore, the tale has always been the essential material of education in the history of mankind and serves as a bridge. One of the objective of the tale is to have a nice and pleasant time; the other is undoubtedly to teach in some vital subjects. In the field of classification and dissemination of folklore and its spread, many precious folk tales works have been carried out for a long time in the world. In this study, together with these studies, we have briefly included the collection of folklore products. In addition to this, we tried to give some brief information about these species in order to avoid confusing some folklore products among themselves and fairy tales by trying to highlight the points where they separate from each other. The shaping of the style of the narrative style of the folklore products and desks of every civilization, country and region in the world is unique in its own way, and in some respects differ. From this point of view, we tried to shed light on the style, shape, motifs and heroes of the tables of Kurdish tales of Diyarbakır region. Night gatherings called şevbihêrk to spend time together, and the mission and vision of the tradition of the bardness (dengbêj) show the differences between folkloric elements and fairy tale transmission from other peoples and are distinctive. In this respect, it was observed that the folk poet had a close relationship with the tradition. Both the Kurdish folklorists and the compilation studies conducted by the volunteers of this area were tried to be evaluated according to the measures of folklore. At the same time, some examples of fairy tale collections made in the field for this study were given at the end of the thesis. Key Words: Kurdish Folklore, fairy tale, education, compilation, fairy tale classification, Diyarbakir Dist