Cinsiyetlendirilmiş Bir Kurum Olarak Akademi: Türkiye’de Akademinin Cinsiyet Kültürüne Bakmak

Abstract

Kurumsal pratikler ve işleyişler her ne kadar cinsiyetten azade gibi görünseler de, her zamantoplumsal cinsiyet normları ve değerleriyle şekillenmektedir. Bu anlamda toplumda hakimolan cinsiyete dayalı eşitsizliklerin ve ayrımcılıkların üretimi ve uygulanmasında, kurumsalişleyişler ve örgütsel davranışların önemli bir rolü vardır. Bütün kurumsal yapı ve kültür inşasüreçlerine içkin olan toplumsal cinsiyet ideolojisi, kurumsal işleyişin bir parçası olarakdoğallaştırıldığı için hem çok etkili hem de görünmez olur. Bu anlamda eğitim ve bilgi üretimkurumları olarak akademi ve özelde üniversiteler, toplumsal cinsiyetin doğallaştırılmasındaen etkin işleyen yapılardan biridir. Bu makalede, Joan Acker’in toplumsal cinsiyetlendirilmişkurum analizinden yola çıkarak, akademide yerleşmiş olan mesleki yapı ve kültürün,toplumsal cinsiyet eşitsizliğini ve ayrımcılığı nasıl beslediği ve bunu kendine özgü şekillerdenasıl üretip meşrulaştırdığı ele alınacaktır. Buna bağlı olarak, Dorothy Smith’in sosyolojibilimine getirdiği feminist eleştiri tartışmaya dahil edilerek, akademinin sahip olduğu erilcinsiyet kültürünün özgüllükleri ve bunun kadınlar açısından ne tür dışlayıcı ve engelleyicisonuçları olduğu tartışılacaktır. Bu kuramsal tartışmalar ışığında, Türkiye’de tarihsel vetoplumsal olarak akademinin cinsiyet kültürünün nasıl geliştiği ve kadın akademisyenlerinniceliksel görünürlüğünün arkasında nasıl bir cinsiyetçi yapı olduğu incelenecektir. Bubağlamda, akademide cinsiyetçiliğin bir yeniden üretim aracı olarak kurumsal işleyiş vemesleki kültürün sürdürülmesinde belirleyici bir rolü olduğuna dikkat çekilerek, bununkurumsal pratiklerle ne şekillerde gerçekleştirildiğine ilişkin hem Türkiye hem de farklıülkelerden örnekler eşliğinde bir tartışma sunulacaktır. Bu tür bir çalışmayla, bugünakademide yaşanan ve son yıllarda hem dünyada hem de Türkiye’de giderek daha çokgündeme gelen cinsel taciz ve şiddet olayları başta olmak üzere cinsiyetçi ve ayrımcıpratiklere karşı yapısal çözümler üretmeye yönelik tartışmalara katkı sağlanmasıamaçlanmaktadır.