Peyzaj Hizmetlerinin Sosyo-kültürel Değerlendirmesinin Peyzaj Planlamadaki Rolü: Bendimahi Deltası (Van Gölü Havzası) Örneği

Abstract

Peyzajları biçimlendiren mekânsal karar üretme sürecinde, toplumun, peyzajın kültürel- toplumsal hizmetlerine verdiği öneme ve peyzajla kurduğu ilişkilere yer verilmesini kolaylaştıran yaklaşım ve araçlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu proje ile ?Bendimahi Deltası örneğinde, kültürel ve toplumsal peyzaj hizmetlerinin sosyo-kültürel değerlendirme sürecinin tanımlanarak, peyzaj planlanması ve koruması için potansiyel işlevinin ortaya koyulması? amaçlanmıştır. Bu amaçla peyzaj analizi, peyzaj diagnozu ve değerlendirme aşamaları izlenmiştir. Peyzaj analizi sürecinde, alanın peyzaj özelliklerine ilişkin mevcut mekansal veriler ile literatür bilgilerinin temin edilmesinin ardından, görsel/algısal özellikler arazi gözlemleriyle belirlenmiştir. Alanın biyo-jeofiziksel özellikleri temelinde, peyzaj karakter birimleri coğrafi bilgi sistemleri ortamında, istatistiksel k-means ve ortalama kaydırma yöntemleri kullanılarak belirlenmiştir ve arazi çalışmalarıyla yeniden yapılandırılıp doğrulanmıştır. Yöre halkının Bendimahi Havzası?nın kültürel-toplumsal hizmetlerine yükledikleri önemin ve alanla kurdukları ilişkilerin belirlenmesi amacıyla anket çalışması ve peyzaj değerleri haritalaması yapılmıştır. Elde edilen niteliksel ve niceliksel verilerin analizinde, tanımlayıcı istatistikler yanında, ANOVA ve Pearson korelasyonu analizleri kullanılmıştır. Peyzaj değerleri ve yer duygusu bileşenleri arasındaki ilişkiler, yapısal eşitlik modeli ile incelenmiştir. Peyzaj değerlerinin haritalama sürecinde konumsal verilerle ilişkilendirilen önem puanları, kernel dağılım analizi uygulanarak CBS ara yüzünde haritalanmıştır. Onaylanan Bütçe: Bulgular, alanın volkanik, hidrolojik, tektonik yapısının ve bunların karşılıklı etkileşimi sonucu biçimlenen arazi formunun, Bendimahi Havzası?nda peyzaj karakterini belirleyen temel faktörler olduğunu göstermektedir. Peyzaj değerleri analizi, Bendimahi Havzası?nın anket katılımcılarına, kültürel-toplumsal açıdan sağladığı çeşitli yararlar arasından, rekreasyon ve manzara değerinin öne çıktığını göstermiştir. Rekreasyonel, manzara ve geleceğe yönelik peyzaj yararlarının, katılımcıların yer duygusuna olumlu etkisi olduğu tespit edilmiştir. Havza?da peyzajın işlevlerinden yararlanma durumunda, bireysel/deneyimsel özelliklere göre bazı farklılıklar olduğu görülmüştür. Mekansal analizler ve peyzaj değerleri arasındaki ilişkilere yönelik analizler, Havza?da peyzajın sağladığı kültürel-toplumsal yararların çoğunlukla birbirini desteklediğini göstermiştir. Bu sonuçlar, peyzaj değerleri haritalamasının ve mekansal/istatistiksel analizlerin, kültürel-toplumsal peyzaj hizmetlerinin sosyo-kültürel değerlendirme sürecinin temel araçları oluşturduğunu göstermektedir. Peyzaj planlama ve sulak alan yönetiminde bu araçların kullanımı, planlama önceliklerinin ve stratejilerinin belirlemesine ilgi grubu görüşlerinin yansıtılmasına imkan verecektir.