Upper Pleistocene Volcanism and Palaeogeography in Cappadocia, Turkey

Abstract

Göllüdağ ve Acıgöl riyolitik kompleksleri Kapadokya'nın iki önemli volkanik merkezidir. Her iki komplekste de piroklastitler kaldera oluşumu ile ilişkilidirler. Kaldera oluşumunu takiben kaldera içersinde domlar yerleşmişlerdir. Detaylı yüzlek çalışmaları ve stratigrafinin kurulmasının ardından, tüm kayaç ve tefralar üzerinde analizler yapılmış, lav akıntılarında çok sayıda K/Ar ve 1 adet de Ar/Ar yöntemiyle yaş tayinleri yapılmıştır. Göllüdağ (Orta Pleyistosen) ve Acıgöl (Üst Pleyistosen) aktivitelerinde yoğunlaşan petrografi, tefrastratlgrafi ve tefrakronoloji veri kaynağı oluşmuştur. Kuvaterner yaşlı volkanitler üzerinde yapılan çalışmalar yörede hem bazik höm de asidik karakterde ürünlerin varlığını ortaya koymuştur Yörede çoğunlukla kalkalkali ürünlerin yanında södik-alkali ürünler de bulunmaktadır. Magmanın gelişiminde esas olarak.fraksiyonal kristallerime etkin olup,bunun yanında magma karışımı da önemli rol oynamıştır. Her iki komplekse ait 3 aktivite dönemi sırasında oluşan volkanitlere ilişkin tanımlamalar ve yaşlandırmalar yapılmıştır. Bu 3 aktivite dönemi 1) başlangıç evresi 2) kaldera çökmesi ve piroklastit, lav yayılımı, 3) maar ve dom püskürmelerinden oluşmaktadır. Elde edilen. verilerLe Göllüdağ yöresinde Hasandağ döküntüleri, Acıgöl yöresinde Korudağ piroklastitlerinde olduğu gibi yerli kesitlerde yada, Çiftlik gölü, Eski Acıgöl gölü ve orta Palaeolitik yaşlı \"Dere 3\" kesitlerinde olduğu gibi göl ya da kolüvyal çökeller içindeki kül tabakaları tanımlanmış, Hasandağ, Acıgöl ve Derinkuyu batısındaki Suvermez yörelerindeki Holosen (6000 ile 0 yaş arası) yayılmalarının yeri ve nitelikleri saptanmıştır. Çok evreli volkanların aktiviteleri üzerine odaklanılarak, volkanik yapıların gelişimleri anlaşılmaya çalışılmıştır. Göllüdağ masifinde ilk kez bir kaldera verisi tespit edilmiştir. Beraberinde, kaldera sonrası domların etrafındaki obsidiyen çıkışlarının, halka şeklinde yerleşmiş oldukları saptanmıştır. Dom çıkışlarına bağlı olarak, yüzey şekli, çökeller ve olayların gelişimi ile ilgili bir model önerilmiştir. Yapısal gelişim Acıgöl yöresinde volkanik tehlikenin bulunduğunu göstermektedir. Yayılan ürünlerin dağılımı üzerinde yapılan çalışmalarla da; paleoakıntılar ve arazi örtüsü araştırılarak püskürme sırasındaki rölyef hakkında bilgi edinilmiş; volkanik aktivitenin, arazinin şekillenmesindeki etkisi ortaya konmuştur. Ana volkanik aktivite evrelerinin öncesinde ve sonrasında; son buzul ve Holosen iklim değişikliklerine bağlı olarak Üst Pleyistosen erozyon dönemlerinin, nitelikleri ve miktarları ile Çiftlik paleo-gölünün saptanmasına ve yaşlandırılması ayrıca volkanizmanın günümüz arazi görünümüne etkilerini ortaya koyacak yüzey şekillerinin evrimi çalışmaları yapılmıştır. Son olarak, yörenin 1/100.000 ölçekli jeoloji ve 1/60.000 ölçekli jeoloji-jeomorfoloji haritaları hazırlanmıştır.