Dengbêj Evdirehmanê Perê: Yaşamı ve Eserleri

Abstract

Bu çalışma Dengbêj Evdirehmanê Perê'nin yaşamı ve sanatı üzerinde duruyor ve repertuarını tematik bir analizle değerlendiriyor. Evdirehmanê Perê, Serhed bölgesinde doğmuş ve bu bölgenin zengin dengbêjlik geleneği içinde yetişmiş, hafızalarda yer edinmiş güçlü bir sözlü anlatıcıdır. Çalışmada, sözlü kültürün belleksel işlevi, aktarım biçimleri ve dijital çağda dönüşümüne dair kuramsal bir çerçeve oluşturulmuş; Walter J. Ong'un Sözlü Kültür Teorisi ve Jan Vansina'nın Sözlü Tarih Anlayışı bu çalışmada temel kaynaklar arasında yer almıştır. Araştırmanın birinci bölümünde, Evdirehmanê Perê'nin yaşamı, etkilendiği dengbêjler, bireysel hafızası ve çevresiyle kurduğu kültürel ilişkiler incelenmiş; ayrıca kendisini tanıyan kişilerle yapılan görüşmeler ve ses kayıtları aracılığıyla biyografik bir portre çizilmiştir. İkinci bölümde ise sanatçının kılamları (sözlü eserleri), aşk, kahramanlık/savaş, yas, doğa ve yaşam gibi ana temalar ve bunların altında yer alan alt temalar üzerinden tematik bir çözümlemeye tabi tutulmuştur. Bu tematik çözümlemelerde Braun & Clarke Tematik Analiz yöntemi kaynak alınmıştır. Tez boyunca, Evdirehmanê Perê'nin kilamlarının sadece folklorik öğeler taşımadığı, aynı zamanda tarihsel, toplumsal ve kültürel hafızanın inşasında işlevsel olduğu ortaya konmuştur. Ayrıca bu sözlü mirasın yazılı ve dijital kültürle olan etkileşimi de değerlendirilmiştir. Çalışma, Evdirehmanê Perê'nin yalnızca bir dengbêj değil; aynı zamanda kolektif hafızanın bir taşıyıcısı, sözlü tarihin bir tanığı olduğunu göstermektedir.This study focuses on the life and art of Dengbej Evdirehmanê Perê and evaluates his repertoire through a thematic analysis. Born in the Serhed region and raised within the region's rich dengbej tradition, Evdirehmanê Perê is a powerful oral narrator who has earned a place in our memories. This study develops a theoretical framework for the mnemonic function of oral culture, its modes of transmission, and its transformation in the digital age, drawing on Walter J. Ong's Oral Culture Theory and Jan Vansina's understanding of Oral İstory The first part of the research examines Evdirehmanê Perê's life, the dengbêjs he influenced, his personal memory, and the cultural relationships he established with his environment. A biographical portrait is also drawn through interviews with people who knew him and audio recordings. The second part examines the artist's kilams (oral works) through a thematic analysis, focusing on key themes such as love, heroism/war, mourning, nature, and life, and their subthemes. In these thematic analyses, the Braun & Clarke Thematic Analysis method was taken as a basis. Throughout the thesis, it has been demonstrated that Evdirehmanê Perê's kilams not only embody folkloric elements but also function in the construction of historical, social, and cultural memory. Furthermore, the interaction of this oral heritage with written and digital culture is evaluated. The study demonstrates that Evdirehmanê Perê was not merely a dengbêj but also a bearer of collective memory and a witness to oral history.