Türk Kültüründe Dağ Kültü ve Dağ Kültüne Bağlı Varlıklar

Abstract

Efsaneler, memoratlar ve destanlar, bilindiğigibi iptidai dönemlerde anlatılan mitlerin birerkalıntısı olarak yorumlanırlar ve bu nedenleanlatıldıkları milletin dünyayı algılamabiçimleriyle ilgili oldukça önemli bilgileri ihtivaederler. Bu minvalde söz konusu anlatımtürlerinin, mitolojiye ait çeşitli dünya görüşlerinibarındırdığı zikrolunabilir. Bilindiği gibi dağ kültü,Türkiye ve Türk dünyası Türkleri için oldukçaönemli pratikleri ve inanışları barındırır. Bilhassadağ kültü etrafında oluşan çeşitli yasaklar,doğrudan ya da dolaylı olarak cezalandırılmakorkusunu da beraberinde getirir. Türkiye sahasıanlatmalarında görülen ve doğaya yahut zatınakarşı yapılan birtakım saygısızlıklardan ötürücezalandırma işlevini üstelenen olağanüstüvarlıklar kategorisinde dağ kültüne bağlı varlıklarda bulunur.Aynı varlıkların mevcudiyeti Türk kültüründeolduğu kadar dünyada da pek çok kültürde yer alır.Zarar verici, koruyucu veya tabu olarak tasavvuredilen bu varlıklar, iptidai zamanlardan günümüzehalkbilimi ürünlerinden, inanış, pratik veya anlatıdüzleminde yaşatılmışlardır. Bu çalışmanın amacı,söz konusu coğrafyada anlatılan efsane, memoratve destanlarda dağ kültüne bağlı olağanüstüvarlıkları incelemek ve işlevlerini, arkaikögeleriyle birlikte ortaya koymaktır